Museummysterie in Berlijn: wie heeft tientallen kunstwerken met vloeistof beschadigd? En hoe?

Op de dag van de Duitse eenheid, 3 oktober, ging het Pergamonmuseum op het Berlijnse Museuminsel weer open, na een door het coronavirus veroorzaakte sluiting. Voor het eerst in maanden konden bezoekers kijken naar de wereldberoemde Egyptische sarcofagen en islamitische kunst van duizenden jaren oud. Nu blijkt dat zich onder die bezoekers een of meerdere onbekende daders bevonden die met een mysterieuze vloeistof donkere vlekken op tientallen kunstwerken hebben gemaakt.

Ook in de naburige Alte Nationalgalerie, het Alte Museum en het Neue Museum en wellicht ook nog in andere musea in de Duitse hoofdstad werden kunstwerken bevlekt, van Griekse godenbeelden tot 19e-eeuwse schilderijen. Het gaat zowel om kunst uit de vaste collecties als om geleende werken uit het buitenland. Minstens 70 objecten zouden zijn beschadigd. Om welke kunstwerken het precies gaat is nog niet bekend.

‘Iconoclastische aanslagen’

Duitse media spreken van een aanslag op de kunst, de krant die Zeit repte zelf van ‘een van de grootste iconoclastische aanslagen in Duitsland na de Tweede Wereldoorlog.’ De term iconoclasme veronderstelt een ideologische drijfveer, maar het motief van de dader is nog in nevelen gehuld.

Wel loopt er een stippellijntje naar de boodschap die de extreemrechtse complottheoreticus Attila Hildmann, een geradicaliseerde veganistische topkok, deze zomer verspreidde via het sociale medium Telegram. Volgens Hildmann staat in het Pergamonmuseum ‘de troon van satan’ en is het daarom het ‘globale centrum van de satanistische scene’ waar ‘coronamisdadigers’ hun ‘mensenoffers maken’ en ‘kinderen aanranden.’ Ook tijdens anti-coronademonstraties deed Hildmann uitspraken die geïnspireerd lijken door de uit de VS overgewaaide QAnon-beweging.

Waarom Hildmann het op het Pergamonmuseum gemunt heeft, is onduidelijk. Al zei hij er wel bij dat het ‘geen toeval’ is dat het appartement van Angela Merkel dichtbij het Museuminsel is. Duitse media vermoeden dat Hildmann met zijn opruiende teksten mensen heeft aangezet tot beschadiging van de kunstwerken, maar meer dan een vermoeden is het niet.

Veel vragen

Nog afgezien daarvan roept kunstbevlekking tot nu toe veel meer vragen op dan er antwoorden zijn, waarvan de meest prangende is waarom de politie en de koepel waaronder de gedupeerde musea vallen, Stiftung Preussischer Kulturbesitz (SPK), de vernieling geheim probeerden te houden, tot journalisten van die Zeit en het nieuwsplatform Deutschlandfunk het nieuws dinsdagavond naar buiten brachten.

Het Landeskriminalamt heeft inmiddels bevestigd dat er een onderzoek loopt naar de beschadiging van ‘een groot aantal tentoonstellingsstukken met een vloeistof beschadigd’, maar willen verder niet op vragen ingaan. Volgens de Berlijnse krant Tagesspiegel heeft de politie woensdag wel geprobeerd mensen die de musea op 3 oktober bezochten te benaderen als eventuele getuigen. Het probleem daarbij is dat alleen van bezoekers die online tickets hebben geboekt contactgegevens bekend zijn.

Mysterie

Voorlopig blijft het dus ook een mysterie hoe de dader te werk heeft kunnen gaan zonder daarbij te zijn gadegeslagen door medebezoekers of suppoosten, alleen al het Pergamonmuseum trok op 3 oktober, een zaterdag, meer dan 3 duizend bezoekers.

Of waren er meerdere daders? Als het een persoon was, moet hij uren bezig zijn geweest. Wat hem geholpen zou kunnen hebben: in het museum waar voornamelijk archeologische vondsten uit het Midden-Oosten tentoongesteld worden, hebben lang niet alle zalen bewakingscamera’s.