Tom-Jan Meeus
Terwijl infotainment het nieuws domineert – vakantie koning vliegt voorbij, Krol (ex-VVD, ex-50Plus, ex-PvdT) begint nieuwe partij – werd maandagavond in de (digitale) binnenkamer van het CDA een discussie afgerond die enorme gevolgen voor het land kan hebben. Ook al gaat het om een taai en technisch thema.
Van oudsher is de christen-democratie zeer pro-Europees. Het Verdrag van Maastricht, de basis onder de euro, werd in 1991 gesloten onder voorzitterschap van CDA-premier Ruud Lubbers. En door de middenpositie van de christen-democratie had kritiek op (verdere) Europese samenwerking, of die kwam van PvdA-premier Willem Drees (1948-1958) of VVD-leider Frits Bolkestein (1990-1998), lange tijd amper invloed: op bepalende momenten volgde dit land de Frans-Duitse as.
Maar sinds het Kamerlid Pieter Omtzigt running mate van CDA-leider Hugo de Jonge is, beleeft het EU-debat in het CDA een omslag. Omtzigt, lid van de commissie die het verkiezingsprogramma vaststelt, staat bekend als criticus van de ECB en is tegen gemeenschappelijke Europese schuld. Zo kwam het dat een ‘schrijfgroep’ met Omtzigt als lid, de programcommissie laatst voorstelde dat Nederland gebruik moet maken van een ‘opt-out’ voor nieuwe EU-programma’s. Als die niet aan bepaalde eisen voldoen, stond er, „is een kopgroep zonder Nederland (een opt-out) mogelijk’’.
Dat zinnetje haalde hier het nieuws niet, maar joeg schrik aan bij Europese diplomaten en prominente politici in Berlijn en Den Haag. ‘Opt-out’ is beladen: de Britse opt-out van de euro en later het Verdrag van Schengen versterkte achteraf het verlangen naar Brexit. Duitsers en Fransen, bekend met de Nederlandse oriëntatie op de Angelsaksische cultuur, vrezen het verval van de hele EU: als Nederland dat Britse spel gaat herhalen, denken zij, kan het hele Europese bouwwerk instorten. Oók door binnenlandspolitieke logica: de VVD kan het zich op zo’n gevoelig thema amper permitteren zich blijvend rechts te laten passeren door het CDA, dus uiteindelijk moet die partij hierin mee.
Maandagavond sprak de CDA-programcommissie opnieuw (via Zoom) over de zaak, de opt-out haalde de eindtekst niet, maar nu staat er een formulering die op hetzelfde neerkomt. Ook staat er dat steunoperaties alleen nog worden betaald uit de Europese begroting (ofwel: geen nieuw coronafonds voor Zuid-Europa) en moet de ECB „schulden van de lidstaten zo snel mogelijk afbouwen” (ofwel: Italië snel dwingen tot terugbetalen).
Het CDA-programma is officieel nog niet af – maar zoals een betrokkene bij de discussie zei: het CDA staat op het punt een eurokritische partij te worden. De partij van Lubbers wordt de partij van Omtzigt. Een stille revolutie.
Tom-Jan Meeus (t.meeus@nrc.nl; @tomjanmeeus) schrijft elke dinsdag op deze plek een column.