Na een lange strijd spreekt Willem Korthals Altes (70) weer recht: ‘Ik heb geen seconde geaarzeld’

‘Sommige rechters verkopen hun toga of doen hem weg, maar ik heb hem in mijn kast bewaard’, zegt Willem Korthals Altes (70) met een glimlach, vlak voor de eerste van een paar zittingen in Alkmaar begint.

Niet dat hij er echt rekening mee hield dat hij ooit nog een toga aan zou trekken. In december werd hij 70 en dat betekende automatisch ontslag. Korthals Altes begon zijn pensioen nog met een reis naar Suriname, waar hij een paar maanden kon helpen bij het opleiden van rechters. Maar eenmaal thuis en in lockdown kwam hij ‘toch wel een beetje in een zwart gat’, vertelt hij een paar uur eerder in zijn vakantiehuisje in Egmond. ‘Alles wat ik op poten had staan viel weg’.

Plaatsvervangers 

Korthals Altes was sowieso al met tegenzin met pensioen gegaan. Jarenlang streed hij openlijk voor de afschaffing van de leeftijdsgrens. ‘Laat rechters die dat willen doorwerken als plaatsvervangers’, zei hij. ‘Roep ze op als ze nodig zijn, bijvoorbeeld om achterstanden weg te werken, en laat ze thuis als het niet meer gaat’.

Maar steun uit de beroepsgroep en de politiek ontbrak. Zijn kansen keerden toen de Tweede Kamer deze zomer de coronaspoedwet aannam. De rechtspraak had achterstanden opgelopen, bovenop de zaken die al op stapel lagen. Een van de maatregelen bleek een tijdelijke verruiming van de leeftijdsgrens van 70 naar 73 jaar. ‘Ik heb geen seconde geaarzeld’, zegt Korthals Altes.

Hij moest ook wel, vindt hij zelf. Korthals Altes heeft nog een beroepszaak lopen tegen zijn ontslag. Hij noemt het verplichte pensioen ‘leeftijdsdiscriminatie’ en wil in elk geval een ‘goed onderbouwde, principiële uitspraak’ van de rechter over de leeftijdsgrens. ‘Los van het feit dat ik ook echt aan de slag wil, zou het volledig in strijd zijn met mijn procedure om deze kans te laten lopen’.

En dus slaapt Korthals Altes vandaag niet uit in zijn vakantiehuisje, gaat hij niet in de Egmondse duinen wandelen of in de tuin werken, maar ligt op zijn tafel een dienstpas en mondkapje van de rechtbank klaar. ‘Het voelt een beetje als een eerste schooldag’.

Coronaproof

Korthals Altes is een van de veertig rechters die opnieuw zijn beëdigd in Nederland. De Raad voor de rechtspraak verwacht dat het aantal extra rechters nog oploopt tot honderd, inclusief rechters die nog zeventig moeten worden en straks doorwerken. 

Sinds 1932 lag de leeftijdsgrens op 70. Door de coronacrisis konden 14 duizend misdrijfzaken bij de rechtbanken en drieduizend strafzaken bij gerechtshoven niet worden behandeld. Rechtbanken moesten coronaproof worden gemaakt. In mei konden er weer fysieke zittingen plaatsvinden en pas vanaf september was het aantal behandelde zaken per dag terug op het oude niveau. Er werden meer dan 20 duizend mondkapjes en 18 duizend spatschermen besteld. 

De verruiming van de leeftijdsgrens vervalt na drie jaar, maar Korthals Altes hoopt dat hiermee nieuw leven in een oude discussie komt. ‘Ik denk niet dat de leeftijdsgrens blijvend wordt verruimd, maar wel dat ze de mogelijkheid willen behouden om oudere rechters als plaatsvervangers in te blijven zetten.’

Zijn collega Mariette van den Bergh (64) begrijpt de maatregel en bewondert Korthals Altes’ werklust, maar benadrukt dat, als de crisis voorbij is, alles weer bij het oude moet worden. Ze werkte bijna dertig jaar als rechter, vooral in het bestuurs- en vreemdelingenrecht en gaat zelf over een paar maanden met pensioen.

‘Niemand is onmisbaar, er staat altijd nieuw talent klaar, is mijn ervaring. Jonge rechters verdienen hun plaatsje. Ja, de levensverwachting stijgt, maar dat is geen goed argument om rechters langer op hun post te laten. 70 is quite enough, thank you very much’.

Onverstandig

Ook het voorstel van Korthals Altes om rechters als plaatsvervangers op te roepen na hun zeventigste, vindt ze onverstandig. ‘Het rechterschap is een fulltime baan. Je moet jurisprudentie volgen en regelmatig aan overleggen meedoen om op de hoogte te blijven. Als je dan opeens vanuit je gepensioneerde bestaan komt aanfietsen, dan ben je toch een gemankeerde rechter.’

Bovendien, zegt ze, sluipt er subjectiviteit in het systeem. Korthals Altes denkt aan een gesprek of toets een keer per jaar. ‘Dat vind ik erg ongewenst. Zo van: wie mag er nog door en wie is er al een beetje seniel aan het worden? Zo’n soort beautycontest moet je niet willen aan het eind.’

Tijdens zijn eerste zitting in Alkmaar is Korthals Altes nog scherp. Als de naam van een getuige even kwijt is, lepelt hij vlug op: ‘Die staat op pagina 10 van het dossier.’

‘Alsof u het gister nog heeft gedaan’, zeggen de griffier en officier van justitie na afloop van de laatste zaak. Hij veroordeelt deze middag een dief tot twee weken gevangenisstraf, spreekt iemand vrij van bedreiging en handhaaft een boete van een jongen die daartegen in beroep was gegaan. De jongen is bijna 50 jaar jonger dan Korthals Altes.

Sommige zaken lagen al bijna twee jaar te verstoffen, iets wat de officier én Korthals Altes meenemen in hun strafeis en uitspraak. Een andere zaak valt uit vanwege de besmetting van een getuige, en moet dus nog langer worden uitgesteld. Voor Korthals Altes bewijst het de noodzaak van zijn rentree.

De Raad voor de rechtspraak zegt de maatregel te zullen evalueren. Korthals Altes rolt zijn toga op, terug naar zijn vakantiehuisje. ‘Ze kunnen nu in elk geval niet meer zeggen dat het niet kan.’