Vrijwillige verplichtingen in EU-migratiebeleid, het kan niet anders
Eindelijk presenteert de Europese Commissie haar voorstellen voor een nieuwe aanpak van asiel en migratie. De Moria-crisis heeft de urgentie verhoogd. Maar een akkoord is nog ver weg.
Je hebt binnen de EU verplichte solidariteit, je hebt ‘tastbare solidariteit’, en volgens sommigen in het oosten bestaat er ook zoiets als ‘flexibele solidariteit’, al zeggen anderen dat die valt in de categorie ‘een beetje zwanger’. Het s-woord zal woensdag van vele lippen rollen als de Europese Commissie haar langverwachte plannen presenteert voor een hervormd asiel- en migratiebeleid.
Naar verwachting bevatten de voorstellen een halsbrekende evenwichtsoefening tussen verplichte en vrijwillige solidariteit bij migratie, waarbij alle landen kunnen beweren dat ze hun zin hebben gekregen. Al zullen ze dat zeker niet meteen zeggen. Onderhandelingen over het pakket zullen minimaal een jaar duren, zowel tussen de lidstaten onderling als in het Europees Parlement, klinkt het in Brussel.
Over één ding is iedereen het eens: het huidige migratiebeleid functioneert al jaren niet meer. De mensonterende toestanden bij het afgebrande Moria-kamp op het Griekse eiland Lesbos hebben de schijnwerpers vol op dat collectieve falen gezet.
Landenquota
Vijf jaar en één dag geleden, op 22 september 2015, leidde de solidariteitsdiscussie tot een van de slechtst verteerde besluiten uit de EU-geschiedenis. Er kwamen verplichte landenquota voor de verspreiding van ruim 100.000 asielzoekers vanuit Griekenland en Italië. Verzet van Hongarije, Roemenië, Slowakije en Tsjechië (en later ook Polen) werd de kop ingedrukt: deze landen werden simpelweg weggestemd. Ze hadden het bed, bad en brood maar klaar te zetten.
De wonden in de oost-westverhouding die toen binnen de EU werden geslagen zijn nog steeds niet geheeld. Die herverdeling van asielzoekers werd sowieso een sof.
Al het hele jaar knutselt de nieuwe Europese Commissie aan een compromis. De twee verantwoordelijke Eurocommissarissen Margaritis Schinas (‘bevordering van onze Europese levenswijze’) en Ylva Johansson (interne zaken) hebben liefst twee keer alle EU-hoofdsteden bezocht, om een inschatting te maken van een mogelijke middenweg. Woensdag weten we hoe die eruitziet en waar die heen gaat.
Keuzemenu
De ideeënstrijd tussen verplichte en vrijwillige solidariteit kent mogelijk de volgende uitkomst: om overbelasting bij landen als Griekenland en Italië te voorkomen, moeten alle landen een steentje bijdragen – dat is de verplichting – maar ze mogen zelf kiezen hoe. Daarvoor krijgen ze een keuzemenu, waarbij ze minstens twee hokjes moeten aankruisen.
Idealiter helpen ze mee met de fysieke opvang van asielzoekers die in die buitengrens-landen zijn gearriveerd. Maar als ze dat niet willen, kunnen ze kiezen voor een financiële bijdrage aan het hele systeem – hun morele verplichting ‘afkopen’, zullen critici zeggen. Of ze kunnen migratie-experts, artsen of ander personeel beschikbaar stellen, grens- en kustwachten voor EU-agentschap Frontex bijvoorbeeld.
Als ze maar een positieve bijdrage leveren en het systeem als geheel omarmen. Een situatie als in 2015/2016, toen landen als Hongarije en Polen botweg weigerden om asielzoekers op te nemen en verder niets deden, zou nooit meer mogen voorkomen.
Kil
Om de migratie-kritische landen tegemoet te komen – en die zijn talrijk, in zowel oost als west – zal het hele pakket woensdag een strenge, volgens sommigen zelfs kille indruk maken. De meeste aandacht gaat uit naar het voorkomen dat aspirant-migranten überhaupt migranten worden. Als dat onverhoopt toch gebeurt, moeten ze zo veel mogelijk worden tegengehouden. Het woord solidariteit valt pas in het derde hoofdstuk.
Europarlementariër Tineke Strik (GroenLinks) is op voorhand kritisch. “De Europese Commissie zet waarschijnlijk niet in op het creëren van legale migratieroutes, alleen op het tegengaan van illegale migratie. Er komt dus geen alternatief voor vluchtelingen die bescherming zoeken. Dat stimuleert juist meer illegale aankomsten en is koren op de molen van mensensmokkelaars.”
Lees ook:
Ylva Johansson, de nieuwe migratiecommissaris, eist solidariteit in Europa
Begin dit jaar interviewde Trouw de pas aangetreden Eurocommissaris Ylva Johansson over de plannen rond migratie.
Vluchtelingen willen niet naar nieuw kamp op Lesbos: ‘Dat is een gevangenis’
Een week nadat twee branden het beruchte kamp Moria in as legden, heeft de Griekse regering nieuwe tentenrijen uit de grond gestampt. Maar veel vluchtelingen zijn huiverig en blijven vooralsnog liever op straat wonen.