Een rechtszaak tegen Syrië: hoeveel kans maakt minister Blok?
Minister Stef Blok hoopt woensdag in een video-overleg in de marge van de VN-vergadering steun te vergaren voor een rechtszaak tegen Syrië over martelingen. Vijf vragen over deze juridische stap.
Nederland gebruikt de Algemene Vergadering van de VN woensdag om te lobbyen voor steun voor een rechtszaak tegen de Syrische president Bashar al-Assad. Vorige week stelde de Nederlandse regering het bewind van Assad in een diplomatieke brief, afgeleverd bij de Syrische ambassade in Genève, al formeel aansprakelijk voor martelingen.
Woensdagmiddag leidt minister van buitenlandse zaken Stef Blok een video-overleg met regeringen en pressiegroepen over deze juridische stap. “Het Assad-regime heeft zich keer op keer schuldig gemaakt aan verschrikkelijk misdrijven”, zei hij afgelopen vrijdag. “De bewijzen zijn duidelijk.”
Twitter bericht wordt geladen...
De Nederlandse regering baseert haar zaak op het anti-folterverdrag van 1984, waarbij Nederland en Syrië beide zijn aangesloten. Nederland eist dat Assad de martelingen stopt, dat folteraars worden vervolgd en dat slachtoffers compensatie krijgen.
1. Is dit niet meer iets voor het Internationaal Strafhof?
Dat zou je misschien denken, maar Syrië is daar geen lid van. En een verwijzing door de VN-Veiligheidsraad zit er ook niet in, omdat dit stuit op een veto van Rusland, dat Assad steunt. Daarom kiest Nederland de opmerkelijke route via het anti-folterverdrag.
Nederlandse diplomaten moeten nu eerst gaan onderhandelen met vertegenwoordigers van Assad. Binnenkort ontmoeten diplomaten van beide zijden elkaar naar verwachting in Genève. Als dat geen oplossing oplevert, dient arbitrage een kans te krijgen. Wanneer ook dat niet lukt, wil Nederland het Syrische bewind voor het Internationaal Gerechtshof slepen. Dat is de belangrijkste gerechtelijke instantie van de VN, gevestigd in het Vredespaleis in Den Haag.
2. Hoeveel kans maakt zo’n zaak?
Dat hangt vooral af van het bewijs. Nederland heeft de afgelopen jaren samen met andere landen geïnvesteerd in een ‘bewijzenbank’ in Genève, waarin materiaal is verzameld over de gruwelen in Syrië.
In elk geval is het niet voor het eerst dat een staat een andere staat op grond van het anti-folterverdrag voor het Internationaal Gerechtshof daagt. België boekte eerder succes tegen Senegal in een zaak over de Tsjadische oud-dictator Hissène Habré. Senegal zag zich toen gedwongen tot berechting van Habré, die in 2016 levenslang kreeg. “Deze casus is wel ietsje anders dan die Belgische zaak”, zegt André Nollkaemper, oud-volkenrechtadviseur van de regering en hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam. “Maar ik denk dat het behoorlijk kansrijk is.”
3. Hoe reageert Syrië?
Damascus schildert Nederland af als een schoothondje van Amerika, dat uit is op regime change in Syrië. Volgens een verklaring van het Syrische ministerie van buitenlandse zaken is het initiatief van de Nederlandse regering ‘niets anders dan een wanhoopspoging om voor elkaar te krijgen wat eerder niet lukte met haar steun aan terroristische groepen’.
4. Wat bereikt Nederland met een eventuele overwinning?
Uitspraken van het Internationaal Gerechtshof hebben groot gezag en staten zijn verplicht ze na te leven, maar ze doen dat niet altijd. Het Hof kan uitvoering ook niet afdwingen. Als de Nederlandse regering wint, kan zij bij de Veiligheidsraad lobbyen voor nieuwe sancties tegen het regime van Assad, maar dat zal naar verwachting ook weer stuiten op een Russisch veto. “Dat is een beetje het probleem van het Internationaal Gerechtshof”, zegt Thijs Bouwknegt, onderzoeker van het oorlogsinstituut Niod. “Het Hof heeft geen politieagenten.”
5. Waarom doet Nederland dit dan?
Om druk uit te oefenen op Assad. Bovendien geeft Nederland in de aanloop naar de Algemene Vergadering een signaal af dat het internationale recht er, ondanks de verruwing in de wereld, nog steeds toe doet.
Dat de actie de toch al beroerde relatie met Rusland geen goed zal doen, neemt de regering op de koop toe. Ook wordt voor lief genomen dat het Nederland enigszins kwetsbaar maakt voor het verwijt dat het geen neutrale gastheer is van het Internationaal Gerechtshof en andere tribunalen. “Daar zit inderdaad spanning”, zegt Nollkaemper. “Maar als niemand iets doet, gebeurt er niks. Ik vind dit passen bij de Nederlandse rol als voorvechter van het internationaal recht.”
Lees ook:
Nederland stelt Syrische staat aansprakelijk voor foltering
Nederland stelt de Syrische regering formeel aansprakelijk voor grove mensenrechtenschendingen, waaronder foltering. Dat maakte minister van buitenlandse zaken Stef Blok vrijdag bekend. Het is de eerste stap richting een eventuele juridische procedure van de Nederlandse staat tegen het Syrische regime van president Bashar al-Assad.
VN-onderzoekers: scholen en ziekenhuizen bestookt in Syrië
Syrische regeringstroepen en hun bondgenoten hebben in enkele maanden tijd tientallen burgerdoelen bestookt in rebellengebied. Ze gebruikten bij die aanvallen ook clustermunitie, stellen VN-onderzoekers.
Kabinet wil Syriëgangers toch in Nederland berechten
Het kabinet wil Syriëgangers die van terroristische misdrijven worden verdacht, toch naar Nederland halen om ze te berechten. Minister Ferd Grapperhaus van justitie en veiligheid overlegt met een aantal Europese landen over samenwerking om uitreizigers op te halen.
Nederland steunde ‘terreurbeweging’ in Syrië
De Nederlandse regering heeft een gewapende groepering in Syrië gesteund die door het Openbaar Ministerie als ‘terroristisch’ is bestempeld. Dat blijkt uit onderzoek van Trouw en Nieuwsuur.