‘Wat is het nut van de anderhalve meter?’ Kritiek van BN'ers naast de feiten

Kritiekpunt 1: ‘Wij eisen eerlijkheid en transparantie’

De Nederlandse overheid moet eerlijker en transparanter zijn in haar communicatie, vinden de BN’ers. Zij zijn niet de enigen. Recent deed een aantal incidenten stof opwaaien, bijvoorbeeld het stilzwijgend intrekken van het RIVM-advies over het dragen van mondkapjes in de ouderenzorg.

Daarnaast riepen experts vanochtend op deze site op tot openheid van zaken over de tot staatsgeheim gebombardeerde deals over een coronavaccin. Al langer bestaat ongemak over de gebrekkige democratische controle op het coronabeleid. De coronawet, waarover volgende week gedebatteerd wordt, zou een deel van de bezwaren weg moeten nemen.

Toch is dat zeker niet het hele verhaal. Zo is veel informatie in Nederland vrij toegankelijk, bijvoorbeeld via het coronadashboard, dat steeds meer informatie bevat. Het gerenommeerde tijdschrift Foreign Policy, dat het coronabeleid van overheden langs de meetlat legt, geeft Nederland de maximale score voor ‘op feiten gebaseerde communicatie’. “De Nederlandse overheid is zeer sterk op dit vlak en heeft zich niet ingelaten met misinformatie of het beknotten van de persvrijheid in reactie op Covid-19.”

2. ‘Onze economie staat op instorten’

We hebben het in elk geval zwaar te verduren. In het scenario waarmee het Centraal Plan Bureau (CPB) nu rekent, krimpt de economie dit jaar met 5 procent. Dat is een mokerslag. Tijdens de financiële crisis, in 2009, bedroeg de krimp iets minder dan 4 procent. Er staan meer seinen op rood: de werkloosheid groeit, het overheidstekort loopt op.

Tot zover de constatering. De vraag is vervolgens: hoe houden we de schade beperkt? Dat is een ingewikkelde puzzel. Het CPB berekent voor volgend jaar een groei van 3,5 procent, maar dat is met het voorbehoud dat er géén nieuwe lockdown komt. Anders wacht meer rampspoed.

Maar hoe voorkom je een tweede lockdown? Door het virus zoveel mogelijk de kop in te drukken en de basisregels te volgen, zoals de overheid wil? Of juist met een lossere benadering, waarbij je accepteert dat het virus meer rondgaat onder de bevolking, met alle medische gevolgen van dien?

3. ‘Wat is het nut van de anderhalve meter?’

De anderhalve meter-regel werkt, zeggen veel mensen. Kijk wat er gebeurde toen we hem invoerden: het aantal besmettingen zakte spectaculair. De regel is gebaseerd op het idee dat mensen vooral besmet worden door nabijheid van anderen en via ‘grote druppels’, die niet ver reiken.

Niet iedereen is het daarmee eens. Aanhangers van de aerosolentheorie stellen dat mensen vooral besmet raken door kleine, rondzwevende luchtdeeltjes. Zij wijzen op ‘superspreadevents’ waar veel mensen tegelijk besmet raakten. Anderhalve meter afstand voorkwam dat niet, zeggen ze: goede ventilatie is de sleutel.

Toch zijn deze critici niet per se gekant tegen de anderhalve meter. Die vuistregel zorgt er immers voor dat minder mensen in een ruimte passen, en daardoor komen minder aerosolen in de lucht. Dat verkleint de kans op besmetting, óók in hun theorie.

De meeste experts zien een duidelijk verschil tussen binnen- en buitenruimtes. Waar de anderhalve meter binnen amper ter discussie staat, vinden sommigen dat het buiten wat minder kan, omdat druppels daar sneller vervliegen.

4. ‘Hoe betrouwbaar is de PCR-test?’

Als je wilt ontdekken of iemand het coronavirus bij zich draagt, is er geen betere test, zeggen experts. Als je wilt aantonen of iemand ook echt besmettelijk is, dan is een positieve testuitslag alleen niet voldoende.

De PCR-test zoekt specifiek naar de aanwezigheid van SARS-CoV-2, de variant van het coronavirus waar we nu mee te maken hebben. Hij slaat niet aan op andere virussen, zoals af en toe wordt beweerd. De test is in staat kleine hoeveelheden van het coronavirus op te sporen. Dat kunnen ook oude resten zijn. En bij mensen die zich superfit voelen, kan toch een kleine hoeveelheid virus worden gevonden.

Dit leidt tot onduidelijkheid. Deze mensen zijn in veel gevallen niet besmettelijk. Daarom, zeggen specialisten, moet je uitkijken met de interpretatie van hun testuitslag. Dit zijn de ‘vals-positieven’ waar vaak over gesproken wordt. Het risico daarop is groot wanneer een grote groep gezonde mensen getest wordt, zoals in de Tour de France of de Eredivisie.

In de teststraten van de GGD ligt het anders. De mensen die zich daar melden hebben klachten en dragen doorgaans veel virus bij zich. Voor deze groep wordt de uitslag van de PCR-test betrouwbaar geacht.

5. ‘Waar is de griep gebleven?’

Die is weg, inderdaad. “Dat is logisch, ook de afgelopen drie winters stak de griep pas in december echt de kop op”, zegt Yvonne Hooiveld van kennisinstituut Nivel, dat op weekbasis de bevindingen van Nederlandse huisartsen monitort. “Meestal verschijnen de eerste gevallen ongeveer in oktober.”

Complicerende factor voor een goed zicht op de griepepidemie, komende winter, is dat mensen met griepachtige klachten niet naar de huisarts, maar naar de GGD-teststraat gaan. “Mensen melden zich misschien pas bij de huisarts als ze echt ernstige klachten hebben”, zegt Hooiveld. “Daardoor kunnen we het minder goed monitoren.”

6. ‘Hoe dodelijk is dit virus?’

Daar wordt nog steeds onderzoek naar gedaan. Inmiddels is meer duidelijk over het aantal besmettingen, omdat er meer getest wordt. De ‘mortaliteit’ lijkt lager te liggen dan dit voorjaar gedacht werd. Toen vielen volgens het CBS tussen de 8593 en 11691 coronadoden, maar was onduidelijk hoeveel mensen precies besmet waren. Op basis van een schatting van bloedbank Sanquin kom je op ongeveer 1 miljoen Nederlanders, maar die schatting is met de nodige onzekerheden omgeven.

Ook de WHO zegt moeilijk een getal op de dodelijkheid van het virus te kunnen plakken, omdat veel mensen zich niet laten testen. Dit zegt ook de John Hopkins universiteit, die veel onderzoek doet naar coronacijfers. Het vermoeden is wel dat corona een stuk dodelijker is dan de griep, aldus de universiteit.

In de huidige besmettingsgolf ligt het aantal doden in Nederland vooralsnog vrij laag, maar het neemt wel toe. De afgelopen week vielen er 33 slachtoffers, een week eerder waren dat er 14. 

Waar medici het over eens zijn: aan corona kun je doodgaan, zeker als je tot een risicogroep behoort. Ook als je de ziekte overleeft kunnen de gevolgen fors zijn, zowel op korte als op lange termijn. Daar staat tegenover dat heel veel mensen geen of amper klachten hebben na het oplopen van het virus.