Justitieminister William Barr bevrijdde het trumpisme uit de klauwen van de rechtsstaat

Hij behoort tot de mannen die hun stempel drukken op de geschiedenis, maar in de annalen eindigen als voetnoten. In de schijnwerpers staan was nooit hun doel, om aandacht maalden ze niet: hun ging het puur om het drukken van een stempel. Het is goed mogelijk dat Nero en Dzjengis Khan ooit ook hun voordeel hebben gedaan met een William Barr: een meesterknecht die de kunst verstaat op te ruimen wat zijn baas hindert, zoals de krokodilwachter hinderlijke etensresten en parasieten weghaalt tussen de tanden van de nijlkrokodil.

Barr, sinds februari 2019 in functie als Trumps minister van Justitie, wordt geroemd om een arbeidsethos van een victoriaanse molenaar. Voor zijn uiterlijk bestaan adjectieven als ‘saai’ en ‘onveranderlijk’, adjectieven die ook kleven aan zijn persoonlijk leven. Al 47 jaar getrouwd met Christine, nooit betrapt op uitspattingen, zoals het een man betaamt die de termen ‘law and order’ en ‘family values’ altijd paraat heeft. Alléén: de krokodil wiens tanden hij schoonhoudt, is bij hem niet aan wetten en waarden gebonden. De jongste prestatie van deze puriteinse justitieminister is het wegkapen van een aanklacht tegen de president van de VS wegens verkrachting in een pashokje twintig jaar geleden.

Barr zit er pas anderhalf jaar, maar niemand heeft Trump grotere diensten bewezen. Het was Barr die de conclusies van het Mueller-rapport over Russische inmenging in de verkiezingen van 2016 slim verdraaide, die de gevangenisstraf verlaagde die Trump-fixer Roger Stone kreeg wegens meineed, die strafvervolging van ex-veiligheidsadviseur Michael Flynn (ook wegens meineed) wil stoppen, die aanklager Geoffrey Berman ontsloeg omdat die bezig was met onderzoek naar Trumps persoonlijke advocaat Rudy Giuliani en een Turkse bank, die Democratische gouverneurs dreigde met ‘juridische stappen’ tegen hun coronamaatregelen, en meer.

Voor Barr aantrad, was Trump omringd door brokkenpiloten en legden rechters hem het vuur aan de schenen. Je kunt betogen dat Barr het trumpisme bevrijdde uit de klauwen van de rechtsstaat. In hem vond Trump dé specialist in het buiten werking stellen van de grootste hindermacht van zijn presidentschap. Als hij wordt herkozen, behoudt deze justitieminister zijn belangrijke bijrol van doodgraver van een systeem van ‘checks and balances’.

In bijna elk profiel van Barr valt te lezen dat hij een voorstander is van een sterk presidentieel systeem: om adequaat te kunnen leidinggeven, moet een president niet constant worden dwarsgezeten. Dat voorstanders van zo’n systeem minder affiniteit hebben met hindermachten is logisch, helemaal als hindermachten hameren op wetgeving die ze niet bevalt. William Barr is van 1950, maar deze boomer was niet op Woodstock en droeg zijn haar nooit lang. Hij is een man van constanten, en al ruim een halve eeuw heeft hij een afkeer van alles wat naar linksigheid en counterculture riekt. Zulke mannen zijn er meer, maar die combineren zo’n afkeer niet met detailkennis van rechtsstatelijke instituten en een staat van dienst als topjurist. Op onbesuisdheden en emotionele uithalen is Barr nooit betrapt: zijn afkeer van liberals (linksigen) zit verborgen onder een stevig juridisch jargon.

Zijn negentien maanden als minister geven alle aanleiding voor de hypothese dat die afkeer zo groot is, dat hij bereid is de rechtsstaat een slag toe te brengen om ‘de vijand’ een slag toe te brengen: beter wat autoritarisme dan hinder van ordeverstoorders. Al een paar maanden terug luidden meer dan 1.100 oud-employees en aanklagers van het ministerie van Justitie in een petitie de noodklok. De huidige president zal hem niet ontslaan.