Kabinet: dit is de gevreesde tweede golf

Het ongebruikelijke moment had een sterke symboliek voor premier Mark Rutte. De nieuwe coronapersconferentie op vrijdagavond, onder etens- en borreltijd, was bedoeld „om het weekendgevoel onder de bevolking nog even uit te stellen”.

Want zorgeloos het weekend in kan Nederland niet, zei de premier, vanwege de rap oplopende coronabesmettingen. „Het coronavirus is met een comeback bezig”, sprak Rutte, die een dringend beroep deed op de bevolking om de negatieve trend te keren door de coronaregels weer beter na te leven.

Het kabinet erkende voor het eerst dat de zo gevreesde ‘tweede golf’ is begonnen. Het aantal positieve tests stijgt elke dag sneller. Vrijdag werden er bijna tweeduizend nieuwe gevallen gemeld. De gezondheidszorg wordt nog niet overspoeld, maar ook het aantal ziekenhuisopnames begint snel op te lopen.

Premier Rutte noemde dat „zeer zorgelijk” en waarschuwde dat de zorg een nieuwe crisis in de ziekenhuizen niet aankan. „We kunnen niet nog een keer dezelfde bovenmenselijke krachtinspanning vragen.”

Eerste nieuwe aanscherpingen

Voor het eerst sinds de versoepelingen begin deze zomer kwam het kabinet daarom met nieuwe aanscherpingen. In de zes veiligheidsregio’s waar de meeste infecties zijn, waaronder de grote steden in de Randstad, mogen horecazaken vanaf zondagavond na middernacht geen bezoekers meer toelaten en moeten ze om 1.00 uur verplicht dicht.

Voor feesten in zalencentra, inclusief bruiloften, wordt de maximale groepsgrootte weer vijftig man. Het zijn „stappen terug”, zei Rutte, die volgens het kabinet nodig zijn omdat steeds meer clusters van besmettingen naar horeca en feestjes te herleiden zijn.

De horecamaatregel lijkt specifiek gericht op studenten, onder wie de afgelopen weken een forse groei van besmettingen zichtbaar is. De afgelopen week meldde het RIVM zo’n 30 procent meer positieve tests onder twintigers.

Lees ook ‘Studenten zijn geen enorme aso’s die de regels aan hun laars lappen’

Het klopt dat jongeren zo’n besmetting geregeld oplopen in de horeca: de afgelopen weken steeg het aantal keer dat de horeca als besmettingsbron genoemd werd in het contactonderzoek van de GGD van 3 naar 5 procent.

Toch zit daar niet het grootste probleem. De meeste besmettingen vinden plaats binnen het huishouden – inclusief studentenhuizen – (55 procent) en overige familie (10 procent), of bij een bezoek aan kennissen of vrienden (6 procent), het logische alternatief voor een horecabezoek.

De urgentie moet terugkeren

Het is de vraag hoeveel effect een uur eerder sluiten van cafés op de verspreiding zal hebben. Maar veel belangrijker dan maatregelen is het gedrag van mensen zelf, zei premier Rutte. Hij stelde dat tijdens de eerste golf de lockdown had geholpen, maar dat het virus vooral was teruggedrongen doordat mensen afstand hielden, hun handen wasten en thuis bleven werken.

De urgentie van toen moet nu terugkeren, vindt Rutte. „Die intrinsieke, diep gevoelde motivatie van zeventien miljoen mensen, die moeten we weer op dezelfde manier gaan voelen.”

Het kabinet vestigt met dit beroep op eigen verantwoordelijkheid de hoop op een nieuwe gedragsverandering onder burgers. Dat lijkt een riskante strategie, want steeds meer mensen houden zich steeds minder goed aan de coronaregels. Op straat en in winkels is te zien dat de anderhalve meter amper meer wordt nageleefd.

Lees ook 30.000 tests: indicatie, geen plafond

Ook aan andere regels houden mensen zich minder strikt, bleek begin deze maand nog uit onderzoek van het RIVM. Mensen met klachten gaan weer steeds vaker naar hun werk of de deur uit om boodschappen te doen. Het is de vraag of zij hun gedrag na de waarschuwende woorden van de premier zullen veranderen.

In de zes regio’s waar de nieuwe maatregelen gaan gelden is de situatie nu officieel ‘zorgelijk’, kondigde minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) aan. Op het online coronadashboard is vanaf nu een indeling per regio te zien, die elke week kan veranderen. Mocht het aantal besmettingen verder oplopen, dan kunnen meer regio’s van ‘waakzaam’ op ‘zorgelijk’ springen, of zelfs naar ‘ernstig’.

Het kabinet houdt met de Veiligheidsregio’s steeds contact over het nemen van aanvullende maatregelen. Welke dat kunnen zijn, bleef tijdens de persconferentie van vrijdagavond onduidelijk.

Verpleeghuizen

Het is de vraag of de maatregelen op tijd komen. Het aantal positieve tests begint ook onder oudere leeftijdsgroepen te groeien en het aantal verpleeghuizen met besmettingen neemt ook toe.

Rutte zelf rekende voor dat het aantal besmettingen met het actuele reproductiegetal van 1,4 over drie weken op tienduizend per dag kan uitkomen. In zo’n geval zijn er misschien wel regionale lockdowns nodig, waarschuwde De Jonge.

Lees ook ‘We komen graag bij elkaar, liefst met de héle familie’

Toch denkt hij dat er nog tijd is om de tweede golf te „breken”. Rutte roept Nederland op de saamhorigheid van dit voorjaar te laten herleven. „We kunnen dit. We moeten het nu nog een keer doen.”