De coronapandemie vraagt veel van mensen: ‘Ik kon het niet geloven. Ik een burn-out?’

Ze was vrolijk, energiek en topfit, fanatiek duurloopster en kon de hele wereld aan. Totdat ze een burn-out kreeg, waarvan ze nu nog niet helemaal is hersteld. “Ik kon het niet geloven. Ik een burn-out?” zegt Gabriela Guzmán Sanabria (47). Ze nam onlangs afscheid als manager bij een groot sportbedrijf in Utrecht.

Die drukke baan met onregelmatige werktijden in combinatie met haar gezin, het brak haar in 2018 op. “Ik werd steeds vaker ziek en had weinig energie. Achteraf bezien kwam dat doordat mijn immuunsysteem verzwakte. Ik sliep weinig en als ik wél goed geslapen had, was ik nog steeds moe. Op een gegeven moment kreeg ik ook nog eens een nare ­zenuwbeknelling. Die bleek later het gevolg te zijn van een veel te hoge spierspanning.”

Toch werkte Guzmán Sanabria door. “Bij ons op de werkvloer heerste een cultuur van niet klagen, sterk zijn. En zo wilde ik zelf ook zijn: niet zeuren, presteren. Toen ik zo vaak ziek was, lachten mensen daarom. ‘Zie je nou dat al dat sporten niet goed is voor je lichaam ?’ Niemand had in de gaten dat het niet goed ging. Zelfs mijn huisarts niet. Totdat de bedrijfsarts uiteindelijk vaststelde dat ik een burn-out had.” Die had volgens Guzmán Sanabria voorkomen kunnen worden als zij er eerder bij was geweest.

Fysieke tegenzin

Ze is niet de enige. Tachtig procent van de mensen met een burn-out heeft die niet zien aankomen. “Het probleem is dat je vaak zelf als laatste doorhebt dat je overbelast bent. Als je merkt dat je niet uitrust terwijl je toch veel slaapt, angstig en prikkelbaar bent, fysieke tegenzin voelt en erg opziet tegen je werk, is het eigenlijk al te laat. Het is daarom belangrijk om de signalen tijdig te herkennen,” zegt Veronica Risch, directeur van Focus Burn-out Behandeling, een zusterorganisatie van Focus GGZ.

Geen overbodig advies. Volgens een onderzoek van vakbond CNV onder 2500 werkenden ervaart een derde een hogere werkdruk dan ooit en zit elf procent van de ondervraagden tegen een burn-out aan door de crisis. Zestien procent is uitgeput door de hoge werkdruk als gevolg van de crisis. Bij 21 procent is het ziekteverzuim toegenomen.

Het Nationaal Centrum Preventie Stress en Burn-Out (NCPSB) komt met nog alarmerender cijfers. Uit een ­onderzoek onder 427 werkenden blijkt dat in Nederland vier miljoen ‘verborgen burn-outs’ zouden zijn. 56 procent van de beroepsbevolking dreigt zonder actie binnen een halfjaar uit te vallen. Vorig jaar, toen hetzelfde onderzoek ook werd uitgevoerd, was dat nog 17 procent.

De pandemie vraagt veel van het aanpassingsvermogen van mensen en dat geeft vaak stress. “Een hogere werkdruk, thuiswerken waardoor de scheiding tussen privé en werk vervaagt en in veel gevallen ook zorg voor de kinderen, valt veel werkenden zwaar. Daarnaast is er de onzekerheid en angst voor baanverlies of een heropleving van het virus,” verklaart Risch.

Niks veranderd

Ze ziet de stijging van het aantal cliënten nu nog niet ­terug. “Veel mensen zijn nog bezig de ballen in de lucht te houden en te druk om erbij stil te staan. We verwachten in het najaar wel een toename. 56 procent van de beroeps­bevolking lijkt me erg veel, maar het risico op een flinke toename is er zeker. Juist na de vakantie vallen mensen vaker uit. Ze denken dat het wel over gaat als ze ontspannen, maar eenmaal terug is er op het werk niks veranderd en gaat het alsnog mis.”

Om dat te voorkomen moeten ook werkgevers alert zijn. “Zij kunnen ertoe bijdragen dat werknemers beter voor zichzelf zorgen. Bijvoorbeeld door yoga of sport onder werktijd aan te bieden. Of door een vertrouwenspersoon aan te wijzen die om de twee weken in gesprek gaat met medewerkers. Vragen hoe het nu écht gaat, wat er ­beter kan. Overbelasting komt vaak doordat mensen handelen naar wat ze denken dat anderen van ze verwachten. Het grootste deel van de stress kan al worden weggenomen door met de ander in gesprek te gaan, duidelijkheid te scheppen en kleine dingen te veranderen, waardoor het wél is vol te houden,” aldus Risch.

Guzmán Sanabria had dat gesprek destijds graag gehad. “Als ik bij de eerste klachten al aan de bel had getrokken en iets had kunnen veranderen in mijn werksituatie, was ­deze burn-out me waarschijnlijk bespaard gebleven. Zo moest ik vaak ’s avonds en in het weekend werken of cursussen ver buiten de stad doen. In combinatie met de zorg voor mijn kind van destijds drie jaar was dat zwaar.”

Martine van den Dool (30), die op de afdeling consultancy van een grote multinational werkte, zei wel op tijd dat ze tegen haar grenzen aanliep, maar daar ­gebeurde vervolgens te weinig mee. “Ik leidde verschillende projecten, zette een traineeship op, implementeerde een nieuw ontwikkel- en beoordelingssysteem voor een afdeling van tweehonderd werknemers en gaf het ­management advies over talentontwikkeling. Op papier 40 uur, maar ik was soms 50 tot 60 uur bezig. Het werd steeds drukker. Dat heb ik ook tegen mijn leidinggevende gezegd. Er zou een assistent worden aangenomen, maar tot die er was voelde ik me verantwoordelijk en bleef het druk aan mijn bureau. De ­assistent kwam er uiteindelijk niet. Ik ging maar door en dat leidde er in 2018 toe dat ik uitviel met een burn-out.”

Ervaring inzetten

Van den Dool pakt nu, na een langdurig re-integratietraject en gesprekken met een psycholoog, haar carrière weer op. “Ik zit volop in de zoektocht naar mijn volgende stap. Ik wil mijn ervaring inzetten om anderen verder te helpen in hun persoonlijke ontwikkeling, maar ik weet nog niet in welke vorm. Ik zou daar graag met mijn werkgever over praten.” 

De burn-out heeft Van den Dool tot nieuwe ­inzichten gebracht. “Voorheen deed ik dingen waarvan ik dacht dat ik ze moest doen. Nu vertrouw ik op mijn eigen gevoel. Wat ik heb meegemaakt, gun ik niemand, maar uiteindelijk was het toch waardevol.”

Volgens Van den Dool kan veel ellende worden voorkomen als werkgevers een open gesprek aangaan met werknemers. “Daar ontbreekt het aan. Aan signaleren, vragen hoe het écht met iemand gaat. Meer ruimte geven aan kwetsbaarheid en (werk)stress bespreekbaar maken. Ik heb me lang geschaamd, was bang dat ik niet goed genoeg was en mijn baan zou kwijtraken. Het had geholpen als ik erover had kunnen praten.”

Guzmán Sanabria: “Ik wilde eerst niet accepteren dat ik een burn-out had en was er niet open over. Nu vertel ik het aan mensen. Om een bijdrage te leveren aan meer openheid heb ik de podcast Escape from the Burnout Society ­gemaakt. Ik heb er veel zelfstudie naar gedaan en dat hielp mij goed. Met die kennis wil ik nu andere mensen helpen.”

Eind augustus nam Guzmán Sanabria afscheid van haar werkgever. “Het is een hoge prijs die ik heb betaald, maar toch had ik dit niet anders gewild. Nu heb ik duidelijkheid over wat ik wel en niet wil. Ik voel me herboren. Er is leven na het werk!”