Meer dan ooit worden vraagtekens gezet bij de Amerikaanse stembusgang

Het is nog anderhalve maand tot de dag van de Amerikaanse verkiezingen, maar vrijdag beginnen de Amerikaanse verkiezingen. Dan kunnen de eerste Amerikanen al naar de stembus in Minnesota en South Dakota; zaterdag volgen onder meer New Jersey en Virginia, en daarna nog tientallen andere staten (hoewel niet allemaal). 

Dit ‘vroege stemmen’ is in normale jaren al een uitkomst voor kiezers die op de échte dag van de verkiezingen niet naar de stembus kunnen en hun stembiljet niet willen opsturen, maar dit jaar is het extra belangrijk, door corona en door de gezaaide twijfel over het stemmen per post: zo kun je in alle opzichten veilig stemmen.

_{Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.}

Daarmee gaan dus de verkiezingen van start die door beide kampen als de belangrijkste in generaties worden gezien. Volgens de Republikeinen en president Donald Trump dreigt er een ‘socialistische’ machtsovername (waar overigens geen aanwijzingen voor zijn). Volgens de Democraten en kandidaat Joe Biden dreigt er een autocratie (waar wel aanwijzingen voor zijn, zoals Trumps suggestie dat hij na een volgende termijn nog langer zal blijven zitten).

Ondanks dat belang, of juist door dat belang, zijn de vraagtekens die dit jaar bij de verkiezingen kunnen worden gezet groter dan ooit tevoren. Krijgt iedereen de gelegenheid te stemmen? Gaan alle stemmen op tijd aankomen? Gaan de kandidaten de uitslag accepteren?

Die vraagtekens hebben een lange geschiedenis. Voter suppression, het opwerpen van barrières om burgers bij de stembus weg te houden, is een veel gebezigde politieke tactiek die teruggaat tot eind 19de eeuw, toen zwarte Amerikanen stemrecht kregen. Met allerlei eisen exclusief voor hen, zoals een taaltoets en een kiezersbelasting, plus intimidatie rond het stemhokje, wist wit Amerika de zwarte opkomst tot maximaal 23 procent te beperken. Pas na een bloedige burgerrechtenstrijd kwam er in 1965 een wet die dat soort barrières verbood, of althans, er beperkingen aan oplegde: staten die iets wilde veranderen aan het stemproces, moesten dat voorleggen aan de federale overheid. En zo was de opkomst van zwarte Amerikanen in 2012 voor het eerst hoger (67 procent) dan van andere Amerikanen.

Er kwam een reactie. Een jaar later oordeelde het Amerikaanse Hooggerechtshof dat die benodigde toestemming ongrondwettig was. Sindsdien hebben de staten weer veel meer vrijheid in het inrichten van de verkiezingen: wanneer en waar je kunt stemmen, welke identificatie je daarbij nodig hebt. Dit jaar is het stemmen per post een groot strijdpunt geworden.

Zo is er behalve een verkiezingsstrijd ook een strijd om de verkiezingen. Het doel is simpel: Het is in het voordeel van de Democraten wanneer zo veel mogelijk mensen gaan stemmen, en in het voordeel van de Republikeinen wanneer zo min mogelijk mensen gaan stemmen. Zoals altijd zei de president het luid en duidelijk, toen hij eerder dit jaar commentaar gaf op een wetsvoorstel waarin de Democraten het stemrecht wilden waarborgen. ‘Als je daarmee zou instemmen zou er in dit land nooit meer een Republikein worden gekozen.’

Dit zijn de tactieken dit jaar.

1. Via de rechter:

Het afgelopen jaar zijn er honderden rechtszaken aangespannen om het stemmen te bemoeilijken en te vergemakkelijken. De Republikeinse partij heeft er 20 miljoen dollar in gestoken, daarnaast zijn er (aan beide kanten) veel politieke actiegroepen met geld actief. Soms gaat het om kleine dingen, zoals de vraag of de staat moet betalen voor de postzegel op de retourenvelop van stembiljetten die per post worden opgestuurd. Door corona is het aantal rechtszaken verveelvoudigd.

In Florida besloten de inwoners in 2018 per referendum met een overweldigende twee derde meerderheid dat ex-gevangenen, behalve moordenaars en verkrachters, hun stemrecht moeten terugkrijgen. Daar had het door Republikeinen gedomineerde parlement van Florida een antwoord op (redenering: onder gevangenen zijn veel zwarten, en dus veel Democraten): de vrijgelatenen moeten wel eerst hun boete of schadevergoeding betalen. Dat je in Florida, met zijn notoir slecht georganiseerde bureaucratie, bijna niet kunt achterhalen welke boetes er nog openstaan, was niet hun probleem, zeiden de Republikeinen. De ex-gevangenen vochten het aan, maar vorige week stelden de rechters van een federaal beroepshof hen met 7-6 in het ongelijk. Dat onthoudt zo’n 774 duizend burgers hun stem. Trump won Florida in 2016 met 113 duizend stemmen verschil. Fun fact: van de zeven rechters die in zijn voordeel besloten, zijn er zes door Trump aangesteld.

In Texas oordeelde het door Republikeinse rechters gedomineerde Supreme Court eerder dat corona geen valide reden is om per post te gaan stemmen. Vorige week besloot een commissie rechters van een federaal beroepshof (meest Republikeins) dat alleen 65-plussers per post mogen stemmen, en stelde daarmee de Republikeinen die het besluit hadden genomen in het gelijk. Democraten hadden de regel aangevochten omdat die nadelig zou zijn voor kiezers tijdens corona. Een dag later echter gaf een lagere rechter in Houston de Democraten gelijk, waardoor in dat district wél alle 2,4 miljoen stemgerechtigden een stembiljet opgestuurd krijgen. Daartegen gaan de Republikeinen in beroep.

2. Via Trump

De president trekt de eerlijkheid van de verkiezingen voortdurend in twijfel. Sterker: als Trump verliest, is dat voor hem het bewijs dat het oneerlijk was. ‘De enige manier waarop we deze verkiezingen kunnen verliezen, is als de verkiezingen worden gemanipuleerd’, zei hij in augustus tijdens een rally in Wisconsin. Zijn twijfelzaaierij is dus een tweesnijdend zwaard: het helpt de opkomst te drukken, en mocht dat niet genoeg zijn, dan heeft Trump op verkiezingsdag een excuus om de uitslag niet te accepteren.

Verdere maatregelen:

– Trump weigerde geld te geven aan de nationale postdienst USPS, om het stemmen per post dwars te zitten. Ook heeft hij een loyale donateur, Louis DeJoy, aan het hoofd van de dienst geposteerd, die met reorganisaties en het weggooien van sorteermachines de postbezorging nu al merkbaar heeft vertraagd.

– Trump en zijn minister van Justitie Bill Barr herhalen voortdurend dat het stemmen per post fraudegevoelig is, ook al is daar geen (historisch) bewijs voor. In staten als Washington, Colorado en Oregon is stemmen per post al heel gewoon; daar stemden volgens Pew Reserach in 2016 negen van de tien kiezers per brief.

– Trump heeft zijn kiezers opgeroepen ‘het systeem te testen’ door eerst per post te stemmen, en dan op verkiezingsdag opnieuw naar de stembus te gaan, ‘om te controleren of de stem is aangekomen’. De vraag is wat hij hiermee beoogt. Het stembiljet kan online worden gevolgd, en twee keer stemmen is illegaal. De oproep kan tot extra drukte bij stembureaus leiden.

– Elke burger mag een stembureau binnenlopen en de stemgerechtigdheid van een kiezer in twijfel trekken, maar in 1982 werd het leden van de Republikeinse Partij verboden dat te doen, omdat ze daarbij te veel intimideerden en discrimineerden. In 2018 verliep dat verbod. Dus nu hebben de Republikeinen 50 duizend vrijwilligers gerekruteerd die als ‘stembusbewakers’ gaan functioneren. Trump, op Fox News: ‘We hebben sheriffs. We hebben politieagenten. (…) We hebben iedereen daar.’

3. Via klassieke maatregelen

Het fysiek bemoeilijken van de stembusgang – door stembureaus ver weg van zwarte buurten te houden of openingstijden te beperken ­– is een klassieke maatregel, maar extra populair onder Republikeinse functionarissen nu corona een excuus is om stembureau’s te sluiten. Bij gebrek aan stembureauvrijwilligers waren voor de speciale verkiezingen in Milwaukee, Wisconsin, in april maar vijf van de gebruikelijke 180 stembureaus geopend, wat tot lange rijen leidde en stemmers die na uren voor een dichte deur kwamen te staan (na protesten mochten ze alsnog naar binnen).

Normaal is dit vaak op zwarte kiezers gericht, maar ook jonge kiezers (die eveneens vaker Democratisch stemmen) kunnen een doelwit zijn. Woensdag besloot de Universiteit van Georgia dat het stembureau op de campus dit jaar niet opengaat, omdat de veiligheid van de kiezers wegens corona niet zou kunnen worden gegarandeerd. Dit terwijl deze en de andere grote zuidelijke universiteiten diezelfde dag besloten dat de razendpopulaire universitaire football-competitie dit najaar wel gewoon doorgaat, inclusief publiek (met social distancing) in de stadions.

Kiezersidentificatie is ook nog steeds een middel. Door specifieke eisen aan de pasjes te stellen kan het zwarte kiezers lastiger worden gemaakt. Zo eisen sommige districten een rijbewijs, terwijl veel (oudere) zwarte kiezers geen rijbewijs hebben. Andere eisen een fysiek adres, terwijl bijvoorbeeld Amerikanen die in reservaten leven alleen een postbus hebben.

Een andere truc is het opschonen van kiezerslijsten, waarbij niet alleen burgers uit de stemregistratie worden geschrapt die overleden zijn (Amerika heeft geen centrale burgerlijke stand, waarin dat soort informatie automatisch wordt verwerkt), naar een andere staat verhuisd, een strafblad hebben of dubbel geregistreerd staan. Tussen 2016 en 2018 zijn volgens het Brennan Center for Justice 17 miljoen stemgerechtigden geschrapt. De fouten die daarbij worden gemaakt treffen vooral gekleurde kiezers.

Wat het stemmen natuurlijk makkelijker maakt is het vroege stemmen (al is dat bij een beperkt aantal stembureaus).

4 Hacken

Het grootste vraagteken: wat doen de hackers dit keer? Vier jaar geleden wisten inbrekers van de Russische militaire inlichtingendienst door te dringen in de kiezersregistratie van minimaal twee districten in Florida, een van de staten die de preidentsverkiezingen beslissen, zo ontdekte de FBI, in het onderzoek van Robert Mueller naar de inmenging in de verkiezingen. Ook hackten ze een fabrikant van stemcomputers. Voor zover bekend zijn er geen gegevens gemanipuleerd, maar de FBI zou de operatie als een repetitie beschouwen voor 2020.

Het manipuleren van de kiezersregistratie heeft hetzelfde effect als voter suppression: door namen te schrappen of te wijzigen zouden veel kiezers hun stem niet meer kunnen uitbrengen. Wie dat gericht doet, of alleen in bepaalde wijken, kan zo de stem op één van de twee partijen onderdrukken. Omdat de verkiezingen kunnen worden beslist in een aantal sleuteldistricten in een aantal sleutelstaten, hoef je niet eens zo heel veel te doen om de uitslag te laten kantelen.

Ook zorgelijk zijn de tablets waarmee stembureaufunctionarissen checken of de kiezers geregistreerd staan en nog niet hebben gestemd, zegt Jennifer Cohn, die al jaren hamert op electorale cybersecurity. Die zijn via wifi of bluetooth met de databank verbonden – wat een andere opening is waarlangs hackers binnen kunnen komen. In december ontdekte journalist Eric Geller van Politico dat het standaard wachtwoord van deze tablets 1234 is.

Trump, die in 2016 volgens Mueller met een Russisch duwtje in de rug werd gekozen, ontkent en bagatelliseert al jaren de Russische inmenging. Een klokkenluider op het ministerie van Binnenlandse Veiligheid zei vorige week dat zelfs inlichtingenrapporten worden aangepast om Trump ter wille te zijn.

Ook op lager niveau willen Republikeinen niets van de inmenging weten. Toen de Democratische senator Bill Nelson in 2018 de alarmbel luidde over de penetratie, zei de Republikeinse gouverneur dat dat alleen maar bedoeld was ‘om het vertrouwen in onze verkiezingen te ondermijnen’.