Klimaatlasten drijven wig tussen ondernemersclubs: mkb ‘onthutst’ over scheve verdeling

Het onderzoek van de milieuorganisatie, dat vandaag wordt gepubliceerd, is de aanleiding voor de spanningen. 

Wie investeert in soms minder rendabele energievormen als wind en zon kan subsidie krijgen. Vanaf dit jaar kunnen ook andere CO₂-besparende technieken ermee worden gesubsidieerd, zoals de ondergrondse opslag van CO₂ en de productie van ‘groene’ waterstof.

Die geldpot voor die subsidieregeling, SDE++, wordt gevuld uit een heffing op energie die (bijna) iedereen betaalt: de ODE-heffing (Opslag Duurzame Energie). Dat huishoudens relatief erg veel betalen, was al bekend. Volgens Milieudefensie betalen huishoudens per ton CO₂ die ze uitstoten 42,23 euro aan ODE. De industrie als geheel betaalt 8,07 euro per ton. Dat is net iets meer dan de landbouw; die betaalt 7,36 euro per ton. De sector overheid, onderwijs, zorg en dienstverlening betaalt 146,23 euro per ton CO₂, 18 keer zo veel als de industrie.

Grote verschillen

Ook tussen industriële sectoren zijn de verschillen groot. Tata Steel, de grootste klimaatvervuiler, is helemaal vrijgesteld van de heffing. De olie-industrie betaalt 1,28 euro per ton, de kunstmestindustrie 3,26 euro. De metaalindustrie (metaalproducten, machines, transportmiddelen), een sector met vooral mkb-bedrijven, betaalt 96,67 euro per ton.

Dat het mkb naar verhouding veel meer betaalt dan de grote vervuilers van de zware industrie, opent  ondernemersorganisaties de ogen. ‘Ik voorvoelde al wel dat de lastenverdeling scheef was’, zegt secretaris Gerard Wyfker van Metaalunie, de organisatie van metaalverwerkende bedrijven. ‘Dat wij 80 procent van de kosten betalen voor dat duurzaamheidsbeleid, dat is onthutsend.’

Directeur Leendert-Jan Visser van MKB-Nederland ziet eveneens dat de klimaatlasten voor het mkb veel te hoog worden. ‘We hebben KPMG laten uitrekenen wat het Klimaatakkoord voor ons zou betekenen. Tot 2030 kost dat het mkb rond 35 miljard euro. Dat is niet te doen. We zijn daarover met minister Wiebes in gesprek.’

‘Opnieuw onderhandelen’

Ook Fried Kaanen, voorzitter van de Metaalunie en vice-voorzitter van MKB-Nederland, hekelt de scheve lastenverdeling: ‘Dit kan niet. Dit moet opnieuw ter tafel komen, daar moet opnieuw over worden onderhandeld. MKB-Nederland zal in deze zaak zijn eigen standpunt moeten innemen, los van het VNO-NCW.’

Er zit een flinke spanning tussen VNO-NCW, de organisatie van de grote ondernemingen, en MKB-Nederland. Sinds 2018 werken die nauw samen. Secretaris Wyfker van Metaalunie neemt geen blad voor de mond. ‘VNO-NCW is verschrikkelijk machtig. En MKB-Nederland vreselijk onmachtig. De mensen die daar in de Malietoren (het hoofdkantoor, red.) werken luisteren allemaal alleen maar naar Hans de Boer (de huidige voorzitter van VNO-NCW, red.)’

De Tweede Kamer nam midden vorig jaar met brede steun een motie aan, die de regering maande niet het midden- en kleinbedrijf te laten opdraaien voor de kosten van de energietransitie. Inmiddels lijkt juist dat te gebeuren. Dit jaar zijn de ODE-heffingen flink verhoogd. Daarbij gingen vooral de tarieven voor de middengroep van bedrijven fors omhoog. Voor elektriciteit bijvoorbeeld, was hun heffing vorig jaar twintig keer zo hoog als het tarief voor de grootste stroomverbruikers; nu betalen ze vijftig keer zo veel. De conclusie van Wiskerke: ‘Minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat legt de rekening bij het midden- en kleinbedrijf.’

Waterstof

Volgens onderzoeker Willem Wiskerke van Milieudefensie is de scheve verdeling van de kosten nog maar een deel van het verhaal. ‘Dit jaar kun je voor het eerst subsidie krijgen voor projecten als opslag van CO₂, en de productie van waterstof. Die subsidies komen allemaal uit die ODE-pot. Maar dat soort projecten is alleen maar van belang voor het grote bedrijfsleven. Een machinefabriekje met dertig man personeel gaat dat niet doen, maar DSM of Shell wel.’ De zware industrie betaalt dus het minst en profiteert het meest.