Deze mensen blijven vrouwen bij abortusklinieken confronteren: ‘Zo’n twee à drie keer per week werkt het’

Ze had nog nooit gehoord van demonstranten bij abortusklinieken. Dus toen Eva de Goeij eind 2018 haar fiets neerzette bij de kliniek in Den Haag waar ze kwam voor een ­nacontrole, en geschreeuw hoorde, keek ze vreemd op. “Ik was totaal verbaasd en in shock.” Aan de overkant van de smalle straat stond een man, met in zijn hand een bord waarop ‘iets met Jezus’ stond, vertelt ze. Hij richtte zich eerst tot een koppel dat de kliniek uitkwam: ‘Moordenaars’, zei hij, en dat ze naar de hel zouden gaan. “Toen begon hij ook tegen mij. Ik voelde me er heel onveilig door – en dacht: als dit mij al zoveel doet, hoe is dat dan voor anderen die misschien iets minder sterk in hun schoenen staan dan ik?”

Er is veel gebeurd sinds De Goeij haar verhaal begon te delen over de in­timiderende wijze waarop demonstranten vrouwen benaderen. Abortusklinieken kwamen in beweging: bij de kliniek in Utrecht werd een waarschuwingsbord op de gevel gehangen met de tekst ‘Let op, agressieve anti abortusdemonstranten’. En verschillende gemeenten kwamen met bufferzones: een maat­regel om afstand te creëren tussen de demonstranten en bezoekers van de klinieken. Zo mochten demonstranten bij de Bloemenhovekliniek in Heemstede vanaf mei niet meer op de stoep staan.

Ongestoord bezoeken

Maar de anti-abortusbeweging kwam in verzet: de Duitse katholieke organisatie Donum Domimi, die met grote regelmaat Nederlandse klinieken aandoet, vocht de maatregel van de gemeente Heemstede aan bij de rechter. Ze vond dat haar het recht op demonstratie werd ontnomen. Afgelopen maand stelde de rechtbank in Haarlem de gemeente in het gelijk: die mag een bufferzone handhaven zodat vrouwen de kliniek ongestoord kunnen bezoeken.

Vrouwen aanspreken bij de kliniek, zo redeneerde de rechter, geldt niet als een betoging of demonstratie, en wordt dus niet beschermd door de Grondwet. Er is immers geen sprake van ‘het uitdragen van een maatschappelijk probleem, maar het aankaarten van een individuele zaak bij een individueel persoon’. Volgens het oordeel van de rechter worden zwangere vrouwen door de demonstranten in hun vrijheid gehinderd, ‘in het bijzonder in het ongestoord gebruik maken van hun rechten uit de Wet afbreking zwangerschap’.

Maatregelen in gemeenten

De Duitse organisatie legt zich er niet bij neer: in het Reformatorisch Dagblad liet de advocaat weten dat ze het oordeel verder zal aanvechten. De grotere orthodox-protestantse anti-abortus­organisatie Schreeuw om Leven wacht dat vervolg af voordat ze zelf verder in actie komt. Maar ze vreest wel dat haar werk in gevaar komt, vertelt woordvoerder Chris Develing, en haar leden vanwege de maatregelen die gemeenten nemen kliniekbezoekers niet meer kunnen aanspreken. “Wij willen vrouwen die voor een abortus komen op ­andere gedachten brengen. Zo’n twee à drie keer per week werkt het. Daar is dit volgens mij ten diepste allemaal om te doen: om onze successen tegen te gaan.”

Na de gerechtelijke uitspraak kwamen lokale partijen in verschillende ­gemeenten – onder meer in Groningen, Zwolle en Den Haag – met plannen voor nieuwe maatregelen. En het Humanistisch Verbond is met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), de overkoepelende organisatie van gemeenten, in gesprek over het beleggen van een expertmeeting, om zo de twaalf gemeenten waarin een abortuskliniek is gevestigd te kunnen adviseren over de kwestie.

‘De schreeuwbus’

Bij Schreeuw om Leven worden ze regelmatig gebeld door de politie, als er een ingang van een kliniek is geblokkeerd, of een ander probleem is veroorzaakt, vertelt Develing. “Maar dan blijkt het altijd om een andere groep te gaan, of om een eenling. Onze vrijwilligers moeten zich aan bepaalde richtlijnen houden. Ze staan niet van alles te scanderen.” Een woord als ‘moordenaar’ is uit den boze, zegt Develing, en schreeuwen ook. Wat dat betreft is de naam van de organisatie, ‘Schreeuw om Leven’, niet handig gekozen, erkent hij. “Wij staan er met een bus, die wordt nu al ‘de schreeuwbus’ genoemd. Ergens is die verwarring wel begrijpelijk. Maar de naam zullen we niet snel veranderen: die bestaat al dertig jaar. Hij verwijst naar een abortusarts die dacht te zien hoe een foetus wegkroop voor de naald en daarbij ook zijn mondje openging, als het ware voor een stille schreeuw.”

Vrijwilligers van Schreeuw om ­Leven weten dat het weinig zin heeft om aan religie te refereren als ze vrouwen op andere gedachten proberen te brengen, vertelt Develing. “Wij weten dat we in een land leven waarin de meeste mensen niet gelovig zijn. Daarom zullen we niet zo snel zeggen: ‘God wil dat niet’. Dan zegt zo’n vrouw die abortus wil gaan doen: ‘Nou, ik geloof toch niet in God, dus dat is niet van ­toepassing.”

Keihard

Een van de demonstranten die niet bij een organisatie hoort maar wel wekelijks bij de kliniek in Rotterdam-Zuid staat, is de overtuigde christen Joop van Ooijen. Hij is ook bekend van de tekst – ‘Jezus redt’ – op het dak van zijn schuur in Giessenburg. Naar zijn acties in Rotterdam neemt hij een oude ambulancebus mee. Over de zijkant van de bus hangt een spandoek waarop met grote letters ‘Abortus is babymoord’ te lezen valt.

Naar eigen zeggen is er niemand radicaler dan hij. En hij denkt er dan ook niet over om zijn teksten aan te passen. “Nee, wij gaan gewoon voor de waarheid. De waarheid is keihard. Die vrouwen kunnen wel zeggen: ‘je woorden doen mij pijn’. Maar weet je wat pas pijn doet – een abortusnaald.”

Van Ooijen had nog niet gehoord van het oordeel van de rechter over de maatregelen in Heemstede. Maar hij is er niet van onder de indruk, zegt hij. “In Utrecht en Den Haag doen ze vaak moeilijk. Maar ik heb van de gemeente Rotterdam net een nieuwe vergunning gekregen voor de komende drie maanden. De burgemeester is daar moslim: nou, ik had nergens zo snel een vergunning.”

Geregeld loopt het uit op confrontaties tussen hem en bezoekers van de kliniek, zegt Van Ooijen. “Dat komt meestal door de partners van de vrouwen. Die vrouwen zeggen niks, die lopen daar alsof ze in coma zijn, of in een robot zijn veranderd. Maar die mannen worden vreselijk narrig als ze mij zien.” Ook met personeel van abortusklinieken zijn er botsingen. “Ik heb altijd ruzie. De doktoren noem ik ook moordenaars. Ze zijn weleens naar buiten gekomen om met me te praten, toen zeiden ze: ‘wij helpen mensen’, en: ‘zelf ben ik ook christelijk’. Nou, als je in een kippenhok gaat zitten ben je nog geen kip. Zo ben je ook nog geen christen als je in een kerk gaat zitten.”

Bloederige foto’s

Hij is weleens weggestuurd door de ­politie, maar toen is hij ‘gewoon’ een stukje verderop op de parkeerplaats gaan staan, vertelt hij. “Daar had ik nog meer succes, want daar moesten ze allemaal langs me heen.” Een andere keer moest Van Ooijen een poster weghalen van de politie waarop bloederige foto’s van een foetus na een abortus te zien waren. “Die liggen nu in de achterbak. Dus als ik een praatje heb met mensen, neem ik ze daarnaartoe mee, en doe ik de klep voor ze open.”

Volgens Van Ooijen kan de handhaving van de maatregelen nog lastig worden. “Want hoe ga je bewijzen wie er begonnen is met het gesprek? Nee, wat de rechter ook zegt en doet, dat maakt ons niet uit, wij gaan door.”

Naast de bufferzones kwam er het afgelopen jaar nog een nieuw initiatief bij om kliniekbezoekers te beschermen tegen intimiderende demonstranten: de abortusbuddy. Namens feministisch platform De Bovengrondse en het ­Humanistisch Verbond werkte Eva de Goeij dit idee uit. Wie opziet tegen de confrontatie met de demonstranten kan via de website samennaardekliniek.nl een buddy aanvragen die je vergezelt naar de kliniek. Inmiddels hebben zich meer dan 3500 mensen aan­gemeld die als buddy willen optreden.

Ook verzorgt sinds vorig jaar een humanistisch geestelijk verzorger gespreksgroepen voor wie een abortus heeft meegemaakt. “Ze bespreken wat abortus met hen heeft gedaan en doet”, vertelt De Goeij. “We merkten dat er behoefte was aan een plek waar je levensvragen na abortus in een veilige sfeer kon bespreken, zonder oordeel, en ook zonder het gelijk in het medische te trekken. Je kunt over dingen nadenken of met dingen zitten zonder dat je naar de psycholoog moet.”

In plaats van ‘anti-abortusdemonstranten’ spreekt De Goeij liever van ‘anti-keuzedemonstranten’. “Ik wil graag wegblijven van dat ‘pro’ of ‘anti’ als het gaat om abortus. Want vaak worden wij zo geframed, alsof wij vinden dat iedereen die zwanger is diens zwangerschap moet afbreken. Nee, ik wens iedereen toe, en vind dat dat wettelijk vastgelegd moet zijn, dat iedereen de vrijheid heeft om een beslissing te maken over zijn eigen lijf. Daar denken de organisaties die staan te demonstreren anders over. Zij zijn in feite tegen de keuze. En voor het verplichten van het uitdragen van iedere zwangerschap.”

Onderbewuste

Op het moment bij de kliniek in Den Haag diende ze de schreeuwende man in een fractie van een seconde van repliek. “Ik zei: ‘Bepaal dat niet voor mij, maar bepaal dat voor jezelf’. Dat was het eerste wat ik voelde. Terwijl ik helemaal niet met discussies over abortus bezig was. Ik had namelijk nooit gedacht dat het mij zou overkomen dat ik ongewenst zwanger zou raken. Die tekst moet recht uit mijn onderbewuste zijn gekomen. Kiezen, bepalen, daar gaat het ten diepste over. Daarom ben ik ook zo gelukkig met de uitspraak van de rechter. Want nog los van het feit dat die man schreeuwde; als je iemand gaat aanspreken, hoe vriendelijk ook, dan ben je al iemands vrijheid aan het beperken.”

Lees ook:

Wie opziet tegen demonstranten bij de abortuskliniek, kan nu een buddy meevragen

Anti-abortusdemonstranten blijven bezoeksters van abortusklinieken intimideren. Wie daar tegenop ziet, kan sinds maandag een buddy boeken.

Schreeuw om Leven heeft één missie: abortus moet uit Nederland verdwijnen

Wie zijn de mensen die demonstreren bij abortusklinieken? Wat motiveert hen? Fotograaf Fleur Wiersma volgde een jaar anti-abortusorganisatie Schreeuw om Leven. Trouw-redacteur Stijn Fens sprak met de directeur en een vrijwilliger.