CDA wacht spannende finale: gaat de aanhang van Keijzer nu voor Omtzigt?
De finale van de lijsttrekkersverkiezing bij het CDA is onverwacht spannend. Wat doet de aanhang van de afgevallen Mona Keijzer en wat betekent het ‘ja’ van Hoekstra?
Het is verreweg de grootste verrassing zaterdagmiddag, van wat achteraf de eerste ronde blijkt in de interne leiderschapsverkiezingen bij het CDA. Terwijl ‘winnaars’ Hugo de Jonge (48,7 procent) en Pieter Omtzigt (39,7 procent) vertellen hoe ze de stemmen van de afgevallen Mona Keijzer (11,6 procent) in de tweede ronde willen binnenhalen, geeft Keijzer voor de camera haar achterban een opvallend stemadvies: “Kies voor Omtzigt.” Met hem wordt het CDA volgens staatssecretaris Keijzer weer ‘een echte volkspartij’.
Met samengeknepen billen wachten op de uitslag
Daarmee wordt deze verkiezing voor het CDA onverwacht spannend. Het partij-establishment van het CDA zal de billen samenknijpen tot woensdag, als om twaalf uur de uitslag van de finale bekend wordt. Corona-minister De Jonge is immers hun man. Hij kreeg de steun van grote namen uit de regeringspartij, opvallend genoeg alleen niet van minister van financiën Wopke Hoekstra. Van hem werd ook lange tijd gedacht dat hij zich kandidaat zou stellen, versus collega-minister De Jonge.
Als een duveltje uit een doosje keerde Hoekstra zondag weer terug in de strijd, door hardop in De Telegraaf te zeggen dat hij wél kopman - lees: premier of minister - wil worden als Omtzigt wint. Die noemde zaterdag nadrukkelijk de namen van de bij leden zeer populaire Hoekstra – en Mona Keijzer – als geschikte bewindspersonen, mocht het CDA blijven regeren. Hoekstra noemde dit ‘geen endorsement’, al komt het zo wel over.
Nieuwe leider erft verdeelde partij
Daarmee beklijft het beeld van een intern verdeelde partij, ook al staat er woensdag hoe dan ook een nieuwe leider op. Winst voor Omtzigt is zeker niet denkbeeldig. Het Kamerlid stortte zich op de valreep in de strijd tussen de christen-democraten. Toch wist hij een verrassende vier op de tien CDA’ers achter zich te krijgen, bij een opkomst van 66 procent van de 40.000 partijleden. Omtzigt geniet ook buiten het CDA grote bekendheid vanwege zijn strijd tegen de misstanden bij de Belastingdienst.
Een deel van Keijzers aanhang zal zeker gehoor geven aan haar oproep. De Edam-Volendamse vertolkt het ‘sociaal-conservatieve’ geluid van het CDA: als partij van familiewaarden, waarin hoog- en laagopgeleid, arm en rijker, stad en platteland samenkomen. Het deel van de partij ook dat een samenwerking over rechts met Forum voor Democratie niet bij voorbaat uitsluit. Deze kwestie spleet het CDA afgelopen maanden vanwege de provinciale samenwerking met FvD in Brabant.
Waar De Jonge duidelijk stelling nam (‘samenwerking met Forum is onmogelijk’), draaide Omtzigt de vraag behendig om: Forum zou zelf duidelijk hebben gemaakt niet met de ‘cultuur-marxistische elite’, waartoe hij ook het CDA rekent, in zee te willen. Ook de steun van Twentenaar Omtzigt voor de boeren zal Keijzer-stemmers aanspreken. Het CDA genoot van oudsher de steun van de agrarische sector, maar zo zeker is dat niet meer. Omtzigt noemt de Nederlandse landbouw ‘zeer efficiënt’. Overigens prees ook de ‘stadse’ kandidaat De Jonge de sector opvallend vaak.
‘Bereid je maar voor op meer radicalisering’
Wint De Jonge, dan blijft het CDA op koers als middenpartij die bereid is tot compromissen, als de partij die daarmee het land bestuurbaar kan houden, in deze tijden van crisis. Volgens peilingen wordt De Jonge gezien als meest kansrijk wanneer hij het opneemt tegen premier Rutte en zijn VVD, ook al gaan de parlementsverkiezingen in maart officieel niet over het premierschap. Maar die peiling was vóórdat Hoekstra zijn vinger opstak.
De partijtop vindt Omtzigt een onvoorspelbare factor, te activistisch en onbuigzaam. Weliswaar een kei in het controleren van de macht, maar wat zal hij doen als hij zelf die macht heeft? Omtzigt zei recent in Trouw: “Ik las dat ik anti-establishment ben. Als het beschermen van de rechtsstaat anti-establishment is, prima. Ik radicaliseer, staat in de krant, omdat ik met burgers praat. Nou, bereid je maar voor op meer radicalisering, want ik blijf met burgers praten.”
Het is dus voorstelbaar dat alles in het werk gesteld wordt om de niet-stemmers alsnog te bewegen zich achter de zekerheid van kandidaat De Jonge te scharen. Daarmee kan het balletje woensdag beide kanten oprollen.
De Jonge: ‘politiek van vroeger
Dat zijn rivaal Pieter Omtzigt de populaire CDA-minister Wopke Hoekstra naar voren schuift als zijn kandidaat voor het kabinet, is “politiek van vroeger”, zegt Hugo de Jonge. Het moet in de lijsttrekkersverkiezingen van de christendemocraten volgens de kandidaat-lijsttrekker gaan wat Omtzigt en hij met het CDA willen. En niet om de bemensing van een volgend kabinet, zei hij in radioprogramma Dit is de Dag.
Omtzigt wil zelf in de Kamer blijven als hij De Jonge verslaat en politiek leider en lijsttrekker van het CDA wordt. Hij noemt telkens Hoekstra, minister van Financiën en tot hij zelf afhaakte de belangrijkste gegadigde voor het CDA-lijsttrekkerschap, als de man die hij graag in het kabinet zou zien. Hoekstra voelt daar wel voor, liet hij zondag weten.
Lees ook:
Hugo de Jonge: ‘Samenwerking met Forum voor Democratie is onmogelijk’
Hugo de Jonge wil de nieuwe leider van het CDA worden. ‘Het CDA is opgericht om kloven te overbruggen en strijd te pacificeren.’
Pieter Omtzigt: ‘De regering controleren is veel te belangrijk om aan de oppositie over te laten’
Pieter Omtzigt vindt het geen bezwaar dat hij als enige kandidaat-lijsttrekker van het CDA géén bestuurservaring heeft. “In mijn zeventien jaar als Kamerlid heb ik geen enkel moment de behoefte gevoeld om een sprintje te trekken naar het pluche.”