Spannende presidentsverkiezingen bepalend voor Poolse rol in Europa

De verkiezing gaat tussen zittende president Andrzej Duda (48), een bondgenoot van de regerende Partij voor Recht en Rechtvaardigheid (Poolse afkorting: PiS) en de liberale burgemeester van Warschau, Rafal Trzaskowski (48). Hij wordt gesteund door het Civic Platform, een liberale partij in het centrum. 

Beiden verpersoonlijken de enorme verdeeldheid en de polarisering in Polen. Het nationale-conservatieve kamp wil niets weten van het pro-Europese, liberale, kamp, en andersom. De PiS staat ook voor de omstreden hervormingen van de Poolse rechtspraak die volgens critici - waaronder de EU - de rechters kwetsbaar maakt voor politieke controle. Als Duda wordt herkozen, kan de PiS voort met haar beleid tot de volgende parlementsverkiezingen, die gepland staan ​​voor 2023.

De stemming van vandaag vindt vanwege corona plaats onder strikte sanitaire voorwaarden. Kiezers moeten maskers en handschoenen dragen, op veilige afstand blijven en desinfecterende middelen gebruiken. Ze kunnen hun eigen pennen gebruiken om stembiljetten te markeren. Stembureaufunctionarissen moeten maskers dragen en apart van elkaar zitten. De stembussen worden regelmatig gedesinfecteerd in de goed geventileerde stembureaus.

Tekst loopt door onder de foto

Mateusz Morawiecki, de PiS-premier, zei dat het virus zich ‘terugtrekt’ en drong er bij iedereen op aan om vooral te gaan stemmen. Het leek een uitnodiging aan de kwetsbare oudere supporters van president Duda, van wie sommigen thuis bleven in de eerste ronde, eind juni.

De verkiezingen zijn belangrijk al is het niet zo dat een Poolse president oppermachtig is. Integendeel, maar cruciaal is het vetorecht van de president en kandidaat Trzaskowski heeft al gezegd dat hij de door de PiS gestuurde ‘nationalistische’ wetgeving zal blokkeren. Volgens hem wordt de democratie anders beschadigd. Anders gezegd: als Duda wordt herkozen kan de PiS ongehinderd doorgaan op de ingeslagen weg.

Tekst loopt door onder de foto

De Polen zijn net zo gespleten als kiezers in de Verenigde Staten en veel Europese landen. De breuklijnen van de Poolse samenleving zijn almaar steeds dieper geworden en beide kampen wijzen compromissen meestal af. Ze zijn het oneens over de economie, maar als je de sociale media volgt nog vechten ze nog veel harder over de Poolse identiteit en de Poolse cultuur met alles wat daarbij hoort, inclusief homorechten.

Duda, een vriend van Donald Trump, speelt de nationalistische kaart. Hij heeft minstens de helft van de Polen achter zich, volgens sommige peilingen. Duda profileert zich als de verdediger van de traditionele katholieke waarden van Polen. Zijn PiS wordt daarbij geholpen door genereuze sociale uitkeringen die menig Pools leven hebben veranderd. Vooral in de armere plattelandsgebieden zijn velen er beter op geworden.

,,Ik geloof dat we het Polen kunnen bouwen waar we van dromen, een eerlijk Polen, een rijk Polen, een sterk Polen ... een Polen dat de zwakken kan beschermen en de sterken niet hoeft te vrezen”, aldus Duda vrijdag tegen zijn aanhangers. ,,Kijk hoe je eraan toe was voordat ik president was en bekijk je levensstandaard nu eens”, vraagt hij regelmatig. 

Terwijl Duda uitdraagt op te staan voor de zwakken, zeggen critici dat diezelfde president homofobie en antisemitisme niet schuwt. Hij vergeleek wat hij ‘LGBT-ideologie’ noemt met ‘communistische indoctrinatie uit het Sovjettijdperk’. Op de staatstelevisie, de spreekbuis van de regering, gebruikte Duda de zeer gevoelige kwestie van de teruggave van joodse eigendommen om Trzaskowski aan te vallen.

Trzaskowski, een bekende van Barack Obama, werd een doelwit voor religieuze conservatieven voor het promoten van homorechten nadat hij deelnam aan marsen en beloofde om lessen in seksuele voorlichting op scholen in Warschau te introduceren. De uitdager zegt dat hij op zoek is naar een meer open, tolerant Polen en wil de greep van PiS op de staatsmedia verminderen. Maar op de populaire uitkeringen die de PiS heeft ingevoerd zal hij niet korten. Ook belooft hij de pensioenleeftijd niet te verhogen, wat volgens sommigen hard nodig zou zijn om het genereuze uitkeringensysteem draaiende te houden.

De verkiezingen vandaag moeten de beslissing brengen na een eerste ronde op 28 juni. Duda en Trzaskowski schakelden in de eerste ronde op 28 juni negen andere kandidaten uit. Duda kreeg 43,5 procent steun en Trzaskowski 30,5 procent, maar naar verwachting zal de uitdager nu veel stemmen ophalen die in de eerste ronde naar andere kandidaten gingen.Stembureaus blijven vandaag open tot 20.00 uur, waarna de resultaten van een exitpoll worden bekendgemaakt.