Gaat het boerenprotest het redden zonder de sympathie van de burgers?

Melkveehouder Bennie Stevelink (59) kan amper kiezen wat hij kwalijker vindt. De onzinnige voermaatregel van het kabinet om stikstof te verminderen, of de ongerichte acties waarmee protestboeren sinds vorige week terugslaan. Wat hij wel weet: het is een grote chaos. ‘Geen burger weet meer waar dit over gaat. Daarmee kalft de sympathie af.’

De boerenprotesten konden aanvankelijk op veel steun rekenen. Toen ze driekwart jaar geleden in groten getale naar het Malieveld trokken, kregen ze onderweg massaal applaus en eenmaal thuis hoorden ze dat ze van 89 procent van het opiniepanel van EenVandaag een duim omhoog hadden gekregen. Zijn ze die goodwill nu aan het verspelen?

Doodskist

Ook toen kregen ze kritiek, bijvoorbeeld toen de voordeur van het Groningse provinciehuis eruit werd gedrukt en op de snelweg een jeep werd gesignaleerd met een doodskist voor Jesse Klaver. Maar daar stonden sympathieke initiatieven tegen over, zoals een ontbijt voor Haagse omwonenden of een brunch in Amsterdam.

‘Dit soort positieve acties zie ik niet meer’, zegt Jacquelien van Stekelenburg, hoogleraar sociale verandering en conflict (VU). ‘En met protestmethoden die niet publieksvriendelijk zijn of zelfs gewelddadig, loop je het risico de sympathie van publiek te verliezen.’

Nadat in ruim een week tijd met een tractor is ingereden op de marechaussee, tientallen boeren zijn gearresteerd wegens illegale acties en tot woede van de Tweede Kamer een werkbezoek van Landbouwminister Schouten werd afgebroken, ziet niet alleen de Twentse melkveehouder Stevelink dat het de verkeerde kant opgaat. Een anonieme ingewijde ziet gebeuren waarvoor hij meteen al waarschuwde: uiteindelijk blijven alleen de radicalen over. ‘Er zit geen zelfreinigend element meer in.’

Radicale club

Het is een verwijzing naar de Farmers Defence Force (FDF). De club die toch altijd al het radicaalst was, loosde recentelijk bestuurslid Jeroen van Maanen. Volgens velen de enige met nog een beetje verstand en visie bij FDF, de organisatie die zelf niet bereikbaar was voor een reactie. ‘Dat hoor ik mensen ook over mij zeggen’, reageert de nog altijd activistische Van Maanen lachend. En al heeft Den Haag er volgens hem om gevraagd, hij ziet ook: ‘Het is nu een teringzooi.’ 

Snelwegen, luchthavens, een vuilverbrander, overal duiken in het land kleine groepen betractorde boeren onaangekondigd op. De onvoorspelbaarheid ergert de autoriteiten, die plaatselijk landbouwvoertuigen gingen verbieden bij demonstraties. En daartoe het recht hadden,  zoals een Groningse rechter donderdag concludeerde. Geen reden om vrijdag niet de tractoren vanuit de Achterhoek naar Den Haag te sturen en in Zwolle, met een heel ander doel, voor grote logistieke problemen te zorgen bij de distributie van Albert Heijn - in de hoop een betere melkprijs af te dwingen.  

Het gebrek aan coördinatie heeft te maken met een eerdere gerechtelijke uitspraak. FDF wilde voor de kerstdagen al distributiecentra platleggen. De rechter verbood dat en legde een dwangsom op van 100 duizend euro per locatie. FDF schrok daarvan. Gerichte acties buiten Den Haag bleven daarna uit. 

Kwade pier

Na de bestuurscrisis en een coronastilte hield FDF het vorige week bij een steunbetuiging voor ‘strijders die de weg op willen’. Uit het persbericht getiteld Gas op de lolly!!: ‘Laat je zien, laat je horen. Waarheen je wilt, met wie je wilt.’ FDF beloofde juridische bijstand bij het aanvechten van boetes. Het is genoeg voor het kabinet om FDF als kwade pier te bestempelen en vrijdag aangifte tegen de club te doen.

Wat de recente ordeverstoringen doet met de sympathie voor boeren, moeten peilingen nog uitwijzen. Begin dit jaar bleek dat het snel kan gaan. Na een holocaust-vergelijking, het dreigement aan Judassen in de sector en weer files door een Haagse demonstratie, kelderde de waardering van het EenVandaag-panel in februari van 89 naar 49 procent. Uit een veel kleinere Hart van Nederland-peiling, met andere vraagstelling, bleek dinsdag dat nog zo’n 40 procent vindt dat boeren met hun tractor moeten kunnen demonstreren. 

Sympathie? Daar gaat het al lang niet meer om volgens oud-FDF-bestuurder Van Maanen, die weerspreekt dat alleen nog radicalen de weg op gaan. ‘Nu de minister doordrukt hoe we onze dieren moeten voeren, komt het onrecht overal hard aan’, zegt de melkveehouder. ‘Als je langzaam wordt doodgeknepen, dan maakt het niet meer uit of je je sympathiek verdedigt. Dan trek je alles overhoop.’

Draagvlak

Bij de grootste boerenorganisatie, LTO Nederland, zien ze dat anders. ‘Wij willen blijven zorgen voor draagvlak’, zegt plaatsvervangend voorzitter Dirk Bruins, die zich niet wil uitspreken over de rol van FDF. Wel zegt hij: ‘Je ziet nu acties waarbij bij de publieke opinie in negatieve zin wordt geraakt. Zonder duidelijke reden stilstaan op snelweg? Dat helpt niet. Mensen willen door.’

Het is ook een tweestrijd voor Bruins. Als melkveehouder wordt hij zelf geraakt door het omstreden kabinetsvoorschrift, dat de hoeveelheid eiwitten in het krachtvoer gaat bepalen. ‘Ik zou er zelf zo tussen gaan staan’, zegt Bruins. ‘Toch doe ik het niet. Wij steken onze energie in het overtuigen van de minister dat ze een slecht plan heeft bedacht.’

Dat laatste vindt ook Landbouwhoogleraar Rudy Rabbinge, die zitting had in de Adviescollege Stikstofproblematiek van Johan Remkes. Dit soort middelvoorschriften, waarbij de boer wordt verteld wat hij moet doen, noemt hij contraproductief. ‘Uit onze consultaties onder boeren bleek dat het merendeel wil meewerken aan het halen van de natuurdoelen’, zegt Rabbinge. ‘Maar niet op deze manier.’

Waardeloos noemt Rabbinge de ontstane situatie, die volgens hem tot verdere polarisatie zal leiden. ‘De meeste melkveehouders zijn terecht tegen die voermaatregel, maar de afstand tussen boeren en de minister wordt alleen maar groter door de agressieve protesten van een kleine groep. Acties die de samenleving ook niet lang meer pikt.’