Toneeljury kiest beste voorstellingen van het jaar: werk van grote gezelschappen

De Nederlandse Toneeljury heeft negen voorstellingen geselecteerd als beste van het afgelopen seizoen. Dat is er één minder dan het gebruikelijke tiental, na een seizoen dat voortijdig moest worden afgesloten. De jury koos twee producties van het Antwerpse Toneelhuis, een uit Gent, vijf voorstellingen van de grote, gesubsidieerde gezelschappen en een van een productiehuis. Het Noord Nederlands Toneel is met twee producties vertegenwoordigd.

Vorig jaar ontbraken de grote gezelschappen in de selectie (behalve als co-producent). Nu is dat beeld gekanteld. Weg met Eddy Bellegueule van Toneelschuur Producties in de regie van Eline Arbo is de uitzondering. Dit Haarlemse productiehuis werkt met steeds wisselende jonge regisseurs.

De theatercritici van NRC kozen de voorstelling eerder al tot beste van het seizoen. Sowieso stonden zes voorstellingen ook in de toptien van NRC. Die consensus etaleert dat er minder te kiezen was. En dat het „sterke seizoen” dat de jury zag toch eerder een kwestie was van een beperkt aantal hoogtepunten.

Vijf van de negen voorstellingen uit de juryselectie zijn in september live te zien op het Nederlands Theater Festival. Dit best-of-festival zal in aangepaste vorm doorgang vinden onder het motto ‘The Show Must Go On and Offline’.

Live te zien zijn: Dagboek van een leeg bed van Mokhallad Rasem/ Toneelhuis, Immens van Theater Utrecht in de regie van Casper Vandeputte, Weg met Eddy Bellegueule van Toneelschuur Producties in de regie van Eline Arbo, Angels in America van Olympique Dramatique/ Toneelhuis in de regie van Tom Dewispelaere & Stijn Van Opstal en Dear Winnie, van Jr.c.E.sA.r/ KVS / Noord Nederlands Toneel in de regie van Junior Mthombeni.

Boerderij

Een van de geselecteerde voorstellingen kun je als registratie in een theaterzaal bekijken: Othello van Het Nationale Theater in de regie van Daria Bukvic. Over Orestes in Mosul van NTGent in de regie van Milou Rau is een documentaire gemaakt die op het festival in première gaat.

Twee van de negen voorstellingen zijn op geen enkele wijze te zien. Bij Eindspel van Theater Rotterdam in regie van Erik Whien is onder andere voorzichtigheid geboden vanwege de gevorderde leeftijd van de vier acteurs, die ligt tussen de 63 en 84 jaar. Voor de locatievoorstelling De Poolse bruid van het Noord Nederlands Toneel/ TG Echo, die oorspronkelijk speelde op een boerderij, werd geen vervangende locatie gevonden die kon voldoen aan de 1,5-meterregels.

Mokhallad Rasem en Daria Bukvic zaten vorig jaar ook al in de juryselectie. Rasem speelde toen al in het geselecteerde De verse tijd, van Dood Paard/ Toneelhuis. En van regisseur Bukvic, net aangesteld als ad interim artistiek leider bij Toneelgroep Oostpool, werd vorig jaar de voorstelling Melk en dadels geselecteerd.

De Toneeljury, onder leiding van presentator Hadassah de Boer en met NRC-criticus Sander Janssens in de gelederen, besloot eerder al geen Toneelprijzen uit te reiken. Er is dus gek genoeg wel een selectie van voorstellingen, maar er zijn geen nominaties van acteurs. De uitreiking van de Louis en Theo d’Or is een jaar uitgesteld. Alle acteurs in twee seizoenen dingen in 2021 mee naar de prijzen voor beste hoofd- en bijrol.

Troostende woorden

In het juryrapport klinken troostende woorden. „De coronacrisis betekent een onzekere tijd die ons allemaal raakt en waarin we alleen in gezamenlijkheid, met gedeelde pijn, de omstandigheden te lijf kunnen gaan. Iedereen zet de schouders eronder om te laten zien wat voor moois er door onze sector wordt gemaakt.” Met pijn in het hart: „Deze selectie toont het beste van wat er in een gemankeerd seizoen speelde en maakt tegelijkertijd weemoedig over wat er nog had moeten spelen.”

Lees ook De top-tien van de NRC-theatercritici

De jury koos ervoor om alleen voorstellingen in overweging te nemen „die door voldoende juryleden konden worden gezien”; het aanbod dat vóór 1 februari 2020 in première ging. „In veel voorstellingen krijg je een persoonlijke inkijk in de leefwereld van de ander”, schrijft de jury. „De blik op de mens gaat in deze selectie vaak verder dan de realistische representatie en is zowel documentair, literair beschrijvend, poëtisch als vol van verbeeldingskracht. In veel producties is een opvallend sterke wisselwerking tussen het concept en de inbreng van spelers.”

DE JURYSELECTIE

(met quotes uit het juryrapport)

Angels in America – Toneelhuis, Olympique Dramatique

„De voorstelling is een mix aan verbeelding en realiteit, die beide steeds met dezelfde ernst en aandacht worden uitgespeeld. De spelers weten het publiek daardoor steeds te vangen in het theatrale moment. Mede door het zichtbare spelplezier en de banale alledaagsheid raakte de pijn die zich in deze voorstelling manifesteert, de jury in hoofd en hart.”

Dagboek van een leeg bed – Toneelhuis, Mokhallad Rasem

„Uit een associatieve collage aan korte kleinoodjes ontvouwt zich een caleidoscopisch portret van verlangen, verdriet en stille hoop. Zijn beeldende theatertaal en gedurfde soberheid zijn zowel uitnodigend als dat ze vragen om volledige overgave. Rasem geeft een gezicht en geschiedenis aan de vele vluchtelingen in Europa.”

Dear Winnie, – Noord Nederlands Toneel, KVS, Jr.c.E.sA.r

„In een energieke mix van theater en dans zetten de performers elk hun eigen narratief neer en doen daar geen enkele concessie in. Dear Winnie,, is een voorstelling die geen vragen inlost, maar woede ventileert en vuur aanwakkert. De performance is vervreemdend, ongemakkelijk, overweldigend en van groot belang.”

De Poolse Bruid – tg ECHO, Noord Nederlands Toneel

„Het voortdurende spel in afstand en nabijheid komt niet alleen tot uiting in het kleurrijke spel van Lotte Dunselman en Paul van der Laan, maar ook in de toneelbewerking van Jibbe Willems. De Poolse Bruid is een aangrijpend portret van twee mensen die onderzoeken tot hoeveel liefde ze nog in staat zijn.”

Eindspel – Theater Rotterdam

„Deze enscenering toont in alle opzichten pure vakmanschap. Het contrast tussen het ingeleefde spel van Hans Croiset en de fysieke theatertaal van René van ’t Hof maakt Eindspel tot een prettig meerduidige toneelavond, waar de toeschouwer zich tegelijkertijd aan verbindt als van vervreemdt. In de voortdurende poging aan het onmogelijke te ontkomen, toont deze voorstelling zich razend actueel en universeel.”

Immens – Theater Utrecht

„Met Immens leveren regisseur Casper Vandeputte en acteur Vincent van der Valk een ijzersterke tekst en voorstelling af, die relevante vragen stelt over de huidige tijdgeest. Met zijn even fladderige als gekwelde spel geeft Vincent van der Valk zijn personage vol gretigheid weer. Immens is een inhoudelijke en emotionele tour de force.”

Orestes in Mosul - NTGent

„Orestes in Mosul is een even belangwekkende als hartverscheurende theaterexercitie. De voorstelling toont hoe eeuwenoude dilemma’s onverminderd actueel zijn en hoe tragedies circulair zijn. Zo laat Rau zien dat we onze blikrichting en ideeën kunnen scherpen aan elkaar en elkaars verhalen. Het resulteert in een veelzeggend theatraal labyrint tussen mythe en werkelijkheid.”

Weg met Eddy Bellegueule – Toneelschuur Producties

„Victor IJdens, Jesse Mensah, Felix Schellekens en Romijn Scholten knallen van de vloer. Hun liefdevolle, energieke en emotionele spel is wars van ijdelheid. Weg met Eddy Bellegueule is nergens veroordelend, maar maakt een haast onmogelijke compassie invoelbaar. Het levert zinderend, hartverscheurend en oprecht toneel op, dat maanden later nog onverminderd nadreunt.”

Othello – Het Nationale Theater

„Regisseur Daria Bukvić weet met Othello het eeuwenoude verhaal van Shakespeare in pulserend tempo van actuele betekenis te voorzien, zonder daarbij in te boeten aan verstilling en verdieping. De voorstelling behandelt een actuele waarheid: racisme bestaat, en mensen met minder privileges moeten harder vechten om het vertrouwen van hun omgeving te winnen.”