Merkel waarschuwt EU voor ‘terugkeer van nationalisme’

Al jarenlang gaat ze door het leven als ‘ongekroonde keizerin van Europa’. Maar woensdag had Angela Merkel toch een onzichtbaar kroontje op: als regeringsleider van het pas aangetreden EU-voorzittersland Duitsland sprak ze met gezag het Europees Parlement in Brussel toe. De toespraak ademde een en al Europa-gezindheid.

“Voor mij is dit de eerste buitenlandreis sinds de uitbraak van de pandemie, en die voert mij bewust en met volle overtuiging naar u, in het hart van de Europese democratie.”

Overigens was de Franse president Macron, zo wordt in Brussel gefluisterd, helemaal niet blij dat Merkel haar toespraak niet had uitgesteld tot september, als het Europees Parlement eindelijk weer in Straatsburg bijeenkomt. 

Geen loze kreet

Dat het motto van het Duitse EU-voorzitterschap (‘Gezamenlijk Europa weer sterk maken’) niet zomaar een loze kreet is, probeerde Merkel aan te tonen met een concrete oproep, een eis bijna: dat er snel een akkoord moet komen over het corona-herstelfonds en de nieuwe EU-meerjarenbegroting (2021-2027). De EU-leiders houden daarover eind volgende week een top, hun eerste fysieke ontmoeting sinds februari. Naar verwachting wordt dat een uitputtingsslag.

“De diepte van de economische neergang maant ons tot haast”, aldus de bondskanselier. “We mogen geen tijd verliezen. Daaronder zullen alleen maar de zwaksten lijden. Ik hoop dat we nog deze zomer tot overeenstemming komen. Dat vereist nog veel compromis-bereidheid van alle kanten.”

Die woorden lijken vooral gericht tot de ‘zuinige vier’ landen, en dan vooral tot Nederland. Premier Rutte liet na afloop van de vorige Europese top, vorige maand per beeldverbinding, laconiek weten dat hij absoluut geen reden zag om haast te maken. Samen met Denemarken, Oostenrijk en Zweden heeft Nederland tal van bezwaren tegen het voorgestelde corona-herstelfonds. Daarvoor zou de Europese Commissie 750 miljard euro moeten lenen op de financiële markten. Dat geld wordt vervolgens, grotendeels als subsidies, verdeeld over de EU-landen.

Merkel waarschuwde voor de politieke gevaren van een langslepend conflict over geld. “In veel lidstaten wachten EU-tegenstanders erop om de crisis voor hun doeleinden te misbruiken. Al diegenen moeten we laten zien waar de meerwaarde van samenwerking in de EU ligt. We moeten laten zien dat een terugkeer naar het nationalisme niet meer, maar minder zeggenschap betekent.”

Langstzittende regeringsleider in de EU

De langstzittende regeringsleider in de EU leek eveneens Nederland in gedachten te hebben toen ze het woord ‘solidariteit’ in de mond nam. “Het is belangrijk dat vooral de zwaar door de crisis getroffen regio’s en de mensen die daar wonen op onze solidariteit kunnen rekenen. Dat is ook in ons eigen belang.”

Tegelijk onderstreepte Merkel dat het ook weer niet de bedoeling is dat de rijkste lidstaten alle lasten dragen. “Van elk van ons wordt gevraagd zich in de situatie van de ander te verplaatsen. Ik ben ervan overtuigd dat iedereen in deze crisis bereid is tot buitengewone solidariteit. Duitsland is het.”

In de aanloop naar de ‘geldtop’ van 17 en 18 juli zijn er tal van bilaterale ontmoetingen ter voorbereiding. Rutte spreekt Merkel donderdag in Berlijn. Een dag later is de Italiaanse premier Conte op bezoek bij Rutte in Den Haag. Ook de Spaanse premier Sánchez wil de VVD-premier nog apart spreken voor de top begint.

Nog voor het weekeinde zal ‘EU-president’ Charles Michel een nieuw voorstel presenteren voor zowel de meerjarenbegroting als het corona-fonds.

Lees ook:Rutte: Geen ramp als we er deze zomer niet uit komen

Waar de meeste EU-leiders uiterlijk eind juli een akkoord willen, trekt de VVD-premier die urgentie laconiek in twijfel. ‘We richten ons liever op de inhoud.’

Het laatste kunstje van Angela Merkel in Europa

Duitsland is dit halfjaar EU-voorzitter, tijdens een crisis die schreeuwt om daadkracht. De verwachtingen zijn dan ook hooggespannen.