Drogist verwijdert zwarte gaper: ‘Hij is helemaal geen slaaf’

Al sinds mensenheugenis hangt de gaper boven de drogist, zegt drogisteigenaar Harry Piet. Vaak worden er foto’s van gemaakt. Maar een tweet over het beeld van schrijver en columnist Sylvia Witteman riep afgelopen dagen veel reacties op. Witteman schreef zondag: ‘Verbazend dat dit hier nog hangt, midden in Amsterdam’.

“Dat heeft tot interactie geleid rondom de winkel,” zegt Piet. “Het gaf medewerkers een a-relaxed gevoel.” In een tweede bericht op Twitter zegt Witteman dat ‘bewoners zijn lastiggevallen’. Of er inderdaad bedreigingen zijn geuit wegens vermeend racisme wil Piet niet zeggen. 

“Ik heb samen met de eigenaar van het pand, van wie de gaper is, besloten om het beeld vrijdag weg te laten halen. Daar komt dan een gespecialiseerd bedrijf voor.” 

Tweet

Witteman laat per e-mail weten dat de tweet ‘spottend bedoeld’ was. ‘Ik betreur de commotie die ik heb aangewakkerd. Iedereen die zich even verdiept in gapers zal overigens concluderen dat ze niets met racisme, zwarte piet of slavernij te maken hebben.’

In 2016 werd het beeld al eens gestolen. De diefstal werd nooit opgehelderd. Een buurtbewoner vermoedde destijds dat het gestolen was omdat het veel ‘van Zwarte Piet weg zou hebben’ en daarmee racistisch zou zijn. De eigenaar van het pand liet door een kunstenaar een nieuwe maken die nu aan de gevel van het pand hangt.

Volgens architectuurhistoricus en kenner van de binnenstad Walther Schoonenberg dienden gapers in het verleden als uithangbord, ‘een herkenbaar symbool’ van apothekers en drogisten. “Gapers hebben vaak hun mond open en steken hun tong uit waar een pilletje op ligt. Ze kunnen zwart, wit of bruin zijn, maar het kenmerk is wel dat ze er exotisch uit moeten zien. Ze moeten uitstralen dat de medicijnen van ver komen en ontzettend goed zijn.”

Dat mensen de gaper boven drogisterij Het Heertje associëren met een slaaf, verwerpt de architectuurhistoricus. “Hij is zeker geen slaaf. Hij heeft een tulband op met een smaragd erop. Een slaaf zou een dergelijk hoofddeksel nooit dragen. Gapers bestaan al sinds de 16e eeuw en kunnen iedere huidskleur hebben.”

Hij betreurt het dat de gaper wordt weggehaald. “Het verdwijnen van details in de binnenstad is altijd jammer. Als je kijkt naar oude foto’s dan valt dat verlies het meest op.”

Witte gaper

De stad kende in het verleden tientallen gapers, maar de laatste decennia verdwenen ze rap uit het straatbeeld. Originele gapers die op de Nieuwe Spiegelstraat, Leidsestraat, Utrechtsestraat en Vijzelstraat hingen, zijn opgenomen in de collectie van het Amsterdam Museum. 

In 2011 werd een witte gaper op de Gravenstraat gestolen. Ook in de etalage van drogisterij Het Heertje staat nog een tweede gaper die wit is.

Volgens Piet wordt het beeld ‘volledig uit zijn context’ gehaald. “Ik spreek regelmatig mensen aan om te vertellen dat het een dankbetuiging is, een teken van welvaart. Maar mensen, en dan vooral jongeren, hebben hun oordeel al klaar en kijken daarna pas naar de geschiedenis.”

De eigenaar van een andere winkel in de straat, die verder anoniem wil blijven, begrijpt dat een klant laatst in ‘shock’ was toen die het beeld zag. “Vanuit de straat wordt het als een attractie gezien, veel toeristen maken er een foto van, maar persoonlijk sta ik er niet achter,” zegt ze. Een paar winkels verderop zegt een eigenaar nog nooit klachten gehoord te hebben.

Een Duitse toerist die toevallig net een foto van de gaper maakt zegt er ‘geen problemen’ mee te hebben. “Waar ik woon heb je een café met de naam de Drie Moren en daar hangt hetzelfde boven het café,” zegt ze.

Simmie Shayea, actief als straatmanager in de Herenstraat, heeft nog geen officiële klachten ontvangen over de gaper. Op persoonlijke titel zegt ze: “Als er mensen door gekwetst worden, kunnen we er misschien iets mee doen.”

Of het beeld nog terugkeert, weet drogisteigenaar Piet niet. “De gaper is nadat hij gestolen is nagemaakt uit hout. In de oorspronkelijke kleuren. En daar zit de crux. Ik heb al geopperd om hem roze te maken of een regenboogkleur te geven. Dat hij straks weg is, vind ik doodzonde, want het heeft niets met racisme te maken.”