Direct naar artikelinhoud
analyseBolivia

Bolivia gaat keiharde verkiezingscampagne in, rechts wil koste wat kost de macht behouden

Een aanhanger van ex-president Morales in de straten van La Paz.Beeld AFP

Temidden van een groeiende corona-epidemie gaat Bolivia een keiharde verkiezingscampagne in. Deze week maakte de interim-regering van de rechtse Jeanine Añez duidelijk dat zij niet uit is op verzoening. Het ministerie van Justitie heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd voor ‘terrorist’ Evo Morales, de socialistische president die in november Bolivia ontvluchtte.  

De Boliviaanse justitie beschuldigt Morales van het aanzetten tot geweld tijdens de hevige protesten die volgden op zijn vertrek. Volgens Morales, die al maanden in Argentinië verblijft, is de aantijging een verkapte poging om zijn socialistische partij MAS uit te sluiten van de verkiezingen in september. Het is niet ondenkbaar dat de regering van Añez politieke motieven heeft om Morales te vervolgen. 

Corona

De verkiezingen, die moeten bepalen wie na veertien jaar Morales opvolgt, staan gepland op 6 september. Twee eerdere data vielen af vanwege corona. Interim-president Añez had ze het liefst nóg een keer uitgesteld, maar wist de oppositie en het electoraal tribunaal niet te overtuigen. Añez ging uiteindelijk overstag, maar, zo suggereerde ze, het is niet haar verantwoordelijkheid als in september mensen ziek worden tijdens de gang naar de stembus.

Ingeklemd tussen covid-brandhaard Brazilië in het oosten en Peru in het westen, de nummer twee op de Zuid-Amerikaanse coronaranglijst, ontsnapt het kleine Bolivia (ruim 11 miljoen inwoners) deze dagen grotendeels aan de internationale aandacht. Maar het land doet qua crises nauwelijks onder voor zijn buren.

Bruusk einde

In november vorig jaar kwam er na drie regeringstermijnen een bruusk einde aan het bewind van Evo Morales, Bolivia’s eerste president van inheemse komaf. Na weken van protesten tegen zijn regering vanwege onregelmatigheden bij zijn vierde herverkiezing maakten de hoogste militairen van het land duidelijk dat Morales beter kon opstappen. Haastig vluchtte hij naar het buitenland. 

Sindsdien wordt Bolivia geleid door een vrouw die in alles zijn tegenpool is: Añez is rechts, geblondeerd, ze twitterde in het verleden racistische teksten over ‘arme indianen’, en vertegenwoordigt het ‘witte’ tropische laagland in plaats van de inheemse hoogvlakten.

Vrede bewaren 

Añez maakte als een van de parlementsvoorzitters aanspraak op het tijdelijke presidentschap. Ze had als interim-president twee taken, zegt Marcelo Arequipa, politicoloog aan de Katholieke Universiteit San Pablo in La Paz. ‘Nieuwe verkiezingen uitschrijven en de vrede bewaren. Dat eerste is gelukt. Maar toen ze zichzelf kandidaat stelde, faalde ze in haar tweede taak.’ Ze was slechts procesbewaker, beweerde ze bij hoog en bij laag toen ze in november met een grote bijbel in de hand werd ingezworen. Drie maanden later bleek ze toch gehecht geraakt aan het ambt.

Na drie lange linkse termijnen van Morales ziet het ernaar uit dat de rechtse helft van Bolivia bij de volgende verkiezingen de macht teruggrijpt. Añez heeft op rechts concurrentie van de centrumrechtse oud-journalist Carlos Mesa, die in de betwiste verkiezingen van vorig jaar verloor van Morales, en de uiterst rechtse, conservatief-christelijke ondernemer Luis Fernando Camacho. De MAS heeft nog steeds een immense achterban onder boeren, arbeiders en het inheemse deel van de bevolking, maar roept na veertien jaar regeren ook grote weerstand op bij veel Bolivianen. 

De rol van Morales, die vanuit Argentinië vanaf de zijlijn toekijkt, is uitgespeeld, voorspelt Arequipa. ‘Heel langzaam neemt de MAS afstand van haar leider. Terwijl tegelijkertijd de politieke ontwikkelingen elkaar razendsnel opvolgen.’ De socialisten moeten zichzelf opnieuw uitvinden, de verkiezingen komen ondanks het corona-uitstel voor hen te vroeg. MAS-kandidaat Luis Arce gaat weliswaar aan kop in de peilingen met circa een derde van de stemmen, een aanzienlijke voorsprong op de individuele rechtse kandidaten, maar gezamenlijk wint rechts het van de socialistische partij. De strijd zal daarom gaan tussen de drie rechtse kandidaten, zegt de politicoloog, tussen drie politici die slechts één ding gemeen hebben: ‘antimasismo’, afkeer van de socialisten. ‘Verder is er niets. Ze hebben geen plan voor het land, geen rechts alternatief.’

Leger 

De acht maanden onder Añez geven een voorproefje van hoe een rechts Bolivia eruit kan zien. Het leger bezorgde haar het presidentschap en neemt een steeds prominentere rol in in haar regering. Ze gaf het leger en de politie een vrijbrief om, in het kader van het ‘pacificeren’ van het land, demonstraties met harde hand neer te slaan. Na Morales’ vlucht botste zijn achterban op Añez ordetroepen. Dodentallen lopen in de berichtgeving van destijds uiteen, tussen de vijftien en dertig mensen kwamen om tijdens de protesten. 

Tijdens de corona-quarantaine in april werden soldaten ingezet om met zang en dans het belang van binnenblijven te verkondigen. In mei bedreigde het leger het parlement omdat dat geen haast maakte met het goedkeuren van door de interim-president voorgedragen politieke benoemingen.

Informele sector

Terwijl Bolivia een harde verkiezingscampagne tegemoet gaat, loopt het aantal covid-besmettingen op. De strenge quarantaine is sinds juni veranderd in een ‘dynamische quarantaine’, het werk is deels hervat. Een complete lockdown was niet vol te houden in het land waar ruim 62 procent van de bevolking in de informele sector werkt. Inmiddels zijn meer dan 1.500 mensen overleden aan covid-19. 

Politicoloog Arequipa schetst een donker scenario voor de komende maanden. De rechtse kandidaten ‘zullen proberen elkaar te vernietigen’ en tegelijkertijd alles op alles zetten om een tweede stemronde met MAS-kandidaat Luis Arce te voorkomen. De kans is groot dat de cocaboeren – Morales’ meest geharde aanhang – weer de confrontatie zullen aangaan met het traangas en (wellicht) de kogels van de politie. ‘We gaan als samenleving zeer verdeeld de verkiezingen in.’