Filmmaker Malou Reymann baseerde een film op haar vader, die de transitie van man naar vrouw maakte

“Ik sprak heel veel met mijn vader en probeerde haar perspectief te begrijpen,” vertelt filmmaker Malou Reymann. Die combinatie van het zelfstandig naamwoord ‘vader’ en het bezittelijk voornaamwoord ‘haar’ zal voor velen een taalkundig struikelblok zijn. Maar voor Reymann, die in haar jeugd meemaakte hoe haar vader een transitie naar vrouw maakte, is het inmiddels volstrekt natuurlijk. En in zekere zin gaat haar speelfilmdebuut A Perfectly Normal Family over hoe dat zo natuurlijk werd.

De film is niet autobiografisch, maar wel gebaseerd op haar eigen ervaringen rond de transitie van haar vader. Hij volgt het meisje Emma, de jongste in een gezin van vier, die wordt geconfronteerd met de transitie van haar vader: die wil niet langer Thomas zijn, maar heet ­vanaf nu Agnete. Haar oudere zus Caro laat het als onverschillige tiener van zich afglijden, maar voor Emma ligt de hele wereld overhoop.

“Emma is iemand anders dan ik,” benadrukt Reymann. “Nu ik over de film spreek, verbind ik het weer vaker aan mijn eigen verhaal, maar tijdens het maken behandelde ik het echt als fictie. Het was bijvoorbeeld ook belangrijk voor me dat de acteurs zich nooit gedwongen zouden ­voelen om mij of mijn vader na te doen in hun spel; zij bouwden hun personages zelf op. We konden natuurlijk praten over mijn ervaringen als ze vragen hadden, het was geen geheim, maar het was nooit het uitgangspunt dat we mijn leven gingen verbeelden.”

Politiek correct

Dat de film geen een-op-een kopie van haar eigen ervaring moest worden, was voor Reymann vanaf het begin duidelijk. “Ik werkte eraan zoals ik altijd aan fictie werk, met het verschil dat de research meer inwendig was,” vertelt ze. “Het begon bij mijn herinnering aan en emoties over de tijd dat mijn vader de transitie naar vrouw maakte, die ik vervolgens gebruikte om een verhaal te creëren. Ik had allerlei verschillende verhalen kunnen vertellen over die tijd, maar waar het mij om ging was de relatie tussen vader en dochter, en hoe zij allebei een verandering moeten ­accepteren om elkaar niet kwijt te raken.”

Hoewel het perspectief van de film resoluut bij Emma blijft, waren ook de ervaringen van Reymanns vader ­belangrijke bouwstenen. Maar al snel bleek dat hun vele gesprekken daarbij niet alles boven tafel konden halen. “Zij kon zich heel veel specifieke details niet goed meer herinneren,” zegt Reymann. “Die tijd was voor haar natuurlijk ook een grote crisis. Dus ze heeft me ook haar ­dagboeken uit die tijd laten lezen. Dat was een enorm ­cadeau, voor de film, maar ook voor mij persoonlijk, om haar perspectief nog beter te kunnen begrijpen.”

Het is tekenend voor de afwisseling tussen persoonlijk perspectief en de afstand van fictie die Reymann tijdens het maken van A Perfectly Normal Family continu doormaakte. “Ik las haar dagboeken als grondstof voor de ­fictie, maar ik kon daarbij mijn persoonlijke reacties op wat ik las natuurlijk niet uitschakelen,” legt ze uit. “Het was intens om de diepste gedachten van mijn vader uit die tijd te lezen. Maar daar was ik klaar voor. Ik heb al vele ­jaren therapie achter de rug, we hebben wat er destijds is gebeurd een plek gegeven, daar heb ik de film niet meer voor nodig. Ik kon eraan werken als fictie, niet als zelf­medicatie.”

Hoewel ze de afstand van fictie opzocht, besloot Reymann wel om de film te laten spelen in de jaren negentig, dus in de periode dat zij het zelf meemaakte. “Maar die keuze draaide vooral om de toon van de film,” zegt ze. “De ­kleuren en de muziek van de nineties hebben een zekere naïviteit die de film wat lichter maakt.”

De keuze voor de jaren negentig had ook te maken met de maatschappelijke context voor het verhaal, aldus ­Reymann. “Het maatschappelijke begrip voor wat het betekent om transgender te zijn, is de afgelopen jaren enorm gegroeid. Er is een bewustzijn, mensen zijn bezig met wat je wel en niet kunt zeggen, hoe je dingen politiek correct benoemt. Toen wij het doormaakten, was dat bewustzijn er niet. Het ging niet over wat je wel of niet mocht zeggen, mensen konden er überhaupt niet over praten. Dat maakte het een heel eenzame ervaring, die ik ook onderdeel van de film wilde maken.”

Dichter bij het publiek

Hoewel A Perfectly Normal Family een nog altijd onalledaags verhaal vertelt, en specifiek gebaseerd is op de intieme ervaringen van de regisseur zelf, voelt de ervaring van Emma uiteindelijk universeel. Iedereen maakt een vorm van haar crisis mee: het moment waarop we een bepaald idee van wie onze ouders zijn los moeten laten.

Die universaliteit was iets waar Reymann bewust naar streefde bij het maken van de film. “Het verhaal moest verder reiken dan de specifieke ervaring van de transitie van man naar vrouw, absoluut. Dat zit hem voor mij in het ­perspectief van de film, de blik van Emma, die niet zelf ­degene is die de transitie doormaakt. Zij weet niet wat het is om het gevoel te hebben dat je in het verkeerde lichaam zit, maar ze probeert dat wel te begrijpen. Die dubbelheid plaatst haar dichter bij het publiek.”

Daarmee wordt het dus in de eerste plaats een film over een familie die een heftige verandering doormaakt, zoals vele families dat op een gegeven moment doen. “De meeste families kennen een periode zoals die waar de film over gaat,” zegt Reymann. “Dat kan vele vormen aannemen: een scheiding, een verhuizing, ziekte of sterven. Al dat soort dramatische gebeurtenissen maak je als gezin ­samen door, maar beleef je uiteindelijk toch individueel. Die dualiteit is volgens mij universeel, en dat is uiteindelijk waar de film om draait.”