Het nieuwe pensioenstelsel betekent slecht nieuws voor de Nederlandse obligatiekoers

Automatismen zijn weg. Gezapigheid is verleden tijd. Pensioenfondsen staan door de stelselverandering voor een revolutionaire ommezwaai in hun beleggingsbeleid. En omdat Nederland tot de vier grootste institutionele markten ter wereld behoort zal hierdoor de kapitaalmarkt op de grondvesten schudden. Hoewel er theoretisch een flinke overgangsperiode is naar het nieuwe stelsel kunnen fondsen niet lijdzaam afwachten, want wie het eerste komt wie het eerste maalt.

Op een congres vorige week voorspelde vermogensbeheerder AXA dat zeker 500 miljard euro – eenderde van het Nederlandse pensioenkapitaal – zal worden herschikt. Superveilige staatsobligaties van Duitsland of Nederland zullen deels worden ingeruild voor aandelen, bedrijfsobligaties of hypotheken. Die bieden hogere rendementen. Of tenminste een grotere kans op een positief rendement, want dat op Nederlandse staatsleningen is al lange tijd negatief.

Omdat de fondsen zich tot nu toe hadden verplicht gepensioneerden 70 procent van het middenloon te garanderen, was de beleggingsportefeuille liabilty driven (schuldgedreven). De regels verplichtten fondsen zich in te dekken voor de risico’s van rente-veranderingen. Daarbij was het rendement op staatsleningen de maatstaf. Dat maakte het noodzakelijk om veel staatspapier aan te houden. Ongeveer 75 procent van de hele vastrentende portefeuille van de Nederlandse pensioenfondsen zit nu in staatspapier.

In het nieuwe stelsel is het renterisico niet langer de maatstaf. Pensioenfonden zullen cashflow driven gaan beleggen. Ze moeten ervoor zorgen dat het persoonlijk spaarpotje van de deelnemers voldoende liquide middelen oplevert voor een uitkering.

Dit betekent dat de pensioenbesparingen van jonge deelnemers voor een veel groter deel in aandelen, vastgoed of bedrijfsobligaties zullen worden gestopt, omdat die statistisch gezien op langere termijn een hoger rendement opleveren. Als de geraniums in zicht komen, zullen die risico’s worden afgebouwd, zodat niemand op het laatste moment zijn pensioenvermogen door een crash in rook ziet opgaan.

Pensioenfondsen zullen zich in de toekomst meer gaan gedragen als investeringsfondsen zoals het beroemde Noorse staatsfonds dat de olie- en gasinkomsten van dat land – een pot van bijna 1 biljoen – beheert. Die haalt op langere termijn een twee keer zo groot rendement als Nederlandse fondsen.

Dat is slecht nieuws voor de Nederlandse staat. Pensioenfondsen zullen niet automatisch de leningen meer opnemen - juist op een moment dat de staat voor bijna 100 miljard aan extra leningen plaatst voor de financiering van de gevolgen van lockdown.

Dat betekent dat de obligatiekoersen de komende jaren fors onder druk komen te staan. Wie van de fondsen zijn staatspapier met lange looptijden het snelst weet te slijten, komt uiteindelijk het beste weg.