Trump gooit olie op het vuur na woede, geweld en plunderingen

Een avondklok in de hoofdstad en tientallen andere steden, militairen in de straten van Los Angeles, Atlanta en Minneapolis, rookwolken boven het Witte Huis. In delen van Amerikaanse steden monden vreedzame protesten avond aan avond uit in wetteloosheid, met uitgebrande politieauto’s, leeggeroofde winkels en enkele doden tot gevolg.

De eenheid is verdwenen onder de Amerikanen, die na de dood van George Floyd de straat op zijn gegaan om een einde te eisen aan politiegeweld dat bovengemiddeld vaak zwarte Amerikanen treft. De meesten komen niet om te vechten. 

Vreedzaam

In New York probeert Aapri Cummings iedereen in het gareel te houden, als ze door de straten van Brooklyn marcheert. “Raak hen niet aan, dat is wat ze willen!” roept ze naar mede-demonstranten die een discussie aangaan met agenten. “We zijn allemaal boos. Maar er is een goede manier om dit te doen: vreedzaam, en zonder schade toe te brengen aan je gemeenschap,” zegt ze. Ze vreest dat de boodschap niet meer overkomt, nu plunderingen en geweld het nieuws domineren.

Maar tegenhouden kan ze het niet. Verderop in Brooklyn worden winkels vernield. Waar zij eerder op de avond voorop ging in spreekkoren over gerechtigheid en democratie gooit een witte demonstrant niet veel later een brandend voorwerp in een politieauto. De wagen brandt volledig uit. Een meisje uit de zwarte gemeenschap gilt woedend naar een man die een auto met agenten bekogelt: “Stop met dingen gooien dom stuk stront!”

Pepperspray en traangas

Vroeg op de avond wordt nog gedanst, als een buurman via de speaker voor zijn raam reggae de straat op blaast. Een vrouw zwaait met brandende salie – een ritueel van oorspronkelijke inwoners van de VS tegen negatieve energie. Maar de menigte kent ook wat onruststokers. Een jonge vrouw draagt trots een zwarte sweater met het logo van de antifascistische beweging onder de skibril die haar moet beschermen tegen pepperspray en traangas.

Volgens het Witte Huis zitten vooral zulke radicaal-linkse activisten achter de onrust. Lokale leiders in onder meer Minneapolis wijzen juist naar extreemrechts: blanke racisten en drugsbendes zouden geweld aanjagen en onrust zijn komen stoken. Sommige boze, wanhopige demonstranten kan het niet veel meer schelen. “Ik heb genoeg van vreedzaam protesteren,” roept Adrian Napier (19) net nadat hij pepperspray uit zijn ogen heeft gewassen. “Pas als we geweld gebruiken wordt er naar ons geluisterd.”

Ongewapend

Napier vreesde vorig jaar zelf een van de zwarte mannen te worden die stervend door politiekogels te zien zijn in een schokkerige video. De beelden staan online: hij zat ongewapend in de New Yorkse metro, toen hij onder schot werd gehouden vanuit een groep van zo’n tien agenten die op zoek waren naar een wapen. Ze doken bovenop hem, en vonden niets. “We zijn er moe van, iedereen is moe. Ik heb altijd gezegd dat ik een gezin wil. Denk je dat ik een kind wil leren bang te zijn voor dit alles?”

De sfeer slaat plots om. Een uur later zijn twee politieauto’s uitgebrand, gooien demonstranten waterflessen en een enkele steen richting agenten, omsingelen ze auto’s die versterkingen komen brengen en slepen ze blokkades van vuilnisbakken op het kruispunt. De fik gaat erin. Het voelt dan niet meer als protest waar de politie de orde handhaaft, maar als een gevecht, tussen agenten en burgers. De New Yorkse politiechef heeft helikopters en intimiderende hoeveelheden agenten in reluitrusting gestuurd. Ze staan erop dat de straat vrij moet blijven en aarzelen niet hardhandig mensen te arresteren als ze niet op de stoep lopen.

Andere kant

Uit het hele land komen video’s waarin te zien is hoe sommige agenten vreedzame activisten en journalisten te lijf gaan met wapenstokken, pepperspray of rubberkogels. In New York rijdt een politieauto in op demonstranten die de wagen omsingelen. 

Er is ook een andere kant: evenveel beelden duiken op van agenten die meelopen in vreedzame protestmarsen, of samen met demonstranten knielen om de Amerikanen te herdenken die omkwamen door het geweld van hun collega’s.

Het zijn zulke beelden die het land af en toe geruststellen – Amerika brandt, maar er is nog hoop. In onder meer Atlanta en Houston komen politiechefs met demonstranten praten, om hen te vertellen dat ze óók vinden dat racisme en buitensporig geweld in het politiekorps nu eindelijk eens echt moeten worden aangepakt.

‘Amerikaans bloedbad’

De president, normaal degene die kalmerende woorden spreekt, doet nu geen moeite om het land tot bedaren te brengen. Trump beloofde in zijn donkere inauguratiespeech een ‘Amerikaans bloedbad’ te beëindigen. Nu hij drie jaar aan de macht is, is de puinhoop groter dan ooit. Het coronavirus eiste in de afgelopen maanden al meer dan 100.000 levens. Bij gebrek aan doortastende reactie van de Amerikaanse overheid en het Congres werden 40 miljoen mensen werkloos.

Maar ook nu daar nog een compleet uit de hand gelopen protest bovenop komt spreekt Trump zijn nerveuze natie niet toe, tegen het advies in van medewerkers die een tv-toespraak aanraadden. De president gooit zelfs olie op het vuur. Warm bedoelde woorden bij de lancering van een Amerikaanse ruimteraket – ‘Ik begrijp de pijn die mensen voelen’ – raken vergeten als hij vanuit het Witte Huis dreigende tweets het land instuurt.

Terwijl online bewijs opduikt van buitensporig politiegeweld tijdens een protest tegen buitensporig politiegeweld, roept de president op tot harder optreden. De Secret Service zou in Washington gretig wachten op ‘actie’, en ‘de meest valse honden en onheilspellende wapens’ in petto hebben voor iedereen die een poging doet het Witte Huis te bestormen.

‘Misdadigers’

Trump omschrijft de menigte voor zijn ambtswoning als ‘zogenaamde demonstranten’, en spreekt van ‘misdadigers’, zonder te erkennen dat de meesten vreedzaam verandering komen eisen. De Amerikaanse president kent maar één verdediging: de aanval. Hij geeft in tweets de schuld aan de media, de Democratische burgemeesters van steden waar de vlam in de pan slaat, en – curieus, aangezien hij geen enkel ambt bekleedt – Joe Biden.

De burgemeester van Atlanta liet zich ontvallen dat de president maar beter zijn mond zou kunnen houden. “Dit verlaagt de temperatuur niet,” mopperde gouverneur Larry Hogan van Maryland, een partijgenoot van de president. “Dit is voortdurende escalatie van de retoriek. Het is het tegenovergestelde van de boodschap die uit het Witte Huis zou moeten komen.”