Alles wat je moet weten over mondkapjes in 14 vragen

1. Voor wie zijn mondkapjes verplicht?

Het gaat om een drietrapsraket. Ten eerste moeten alle reizigers vanaf 13 jaar  in het openbaar vervoer — dus ook op de pont — een niet-medisch mondkapje dragen. Hetzelfde geldt in het vliegtuig. 

Ten tweede wordt in de grote steden Amsterdam, Rotterdam en Den Haag klanten in winkels verzocht om een mondkapje te dragen. Winkels en supermarkten gaan het dragen van een mondkapje niet verplichten. “Als winkels mondkapjes verplichten, leidt dat naar verwachting tot veel extra discussie en zelfs agressie aan de deur,” zegt een woordvoerder van branchevereniging CBL. 

Ten derde worden specifiek de bezoekers en inwoners van Amsterdam ‘dringend geadviseerd' om mondkapjes te dragen in alle binnenruimtes. Dat gaat dan ook om bioscopen, musea, restaurants, theaters, cafés, sportscholen en overige binnenruimtes. In de horeca mag je het mondkapje af doen zodra je zit.  

2. Krijg ik een boete als ik toch ga reizen zonder mondkapje op?

Zeker weten. Althans, op de momenten dat er wordt gecontroleerd. De boete voor reizen in het ov zonder mondkapje bedraagt 95 euro.

In de binnenruimtes in Amsterdam wordt niet gehandhaafd.

3. Waarom is er geen verplichting tot het dragen van mondkapjes?

In veel landen is er inmiddels óók een mondkapjesplicht in winkels en op straat, zoals in Frankrijk, Spanje, Portugal, Duitsland en België. 

Regionaal overgaan tot een draagplicht is juridisch ingewikkeld, zegt Halsema. Daarvoor is een aanwijzing van het Rijk nodig. Om die reden wordt nu dringend advies tot het dragen van een mondkapje gegeven. Halsema geeft aan dat indien het aantal besmettingen niet met meer dan 40 procent daalt in Amsterdam, zwaardere maatregelen noodzakelijk zijn.

4. Waarom moet ik een mondkapje op in het ov?

Een legitieme vraag, aangezien het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) stelt dat effectiviteit van niet-medische mondkapjes niet is bewezen. De beschikbare studies geven geen eenduidige resultaten of spreken elkaar zelfs tegen. De uitleg van het RIVM zit vol nuanceringen en beperkingen. Een niet-medisch mondkapje zou ‘mogelijk enigszins bijdragen aan het beperken van de verspreiding van Covid-19’. Een tweede nuance: niet-medische mondneusmaskers beschermen de drager ervan maar beperkt; de mate van bescherming is sterk afhankelijk van de kwaliteit van de materialen die gebruikt zijn.

Een woordvoerder van het RIVM benadrukt dat het mondkapjesbeleid geen RIVM-besluit is. “We hebben, als Outbreak Management Team (OMT), onze bevindingen gedeeld, niet het beleid gemaakt.” RIVM-directeur Jaap van Dissel heeft zich kritisch uitgelaten over het kabinetsbesluit om mondkapjes in het ov te verplichten. Het OMT heeft ‘geen positief advies gegeven voor het gebruik van mond­maskers’, liet hij weten in een briefing aan de Tweede Kamer.

Premier Mark Rutte erkende op de persconferentie van 6 mei dat het wetenschappelijk bewijs voor het nut van mondkapjes dun blijft, maar hij zei ook dat ze volgens ‘de club’ die het kabinet adviseert (het OMT) wel waardevol zijn in situ­aties waar de afstand van 1,5 meter moeilijk valt te handhaven.

De experts en de premier lijken op dit onderwerp tegenover elkaar te staan. Het antwoord op de vraag ‘waarom moet ik een mondkapje dragen’ komt daardoor neer op: omdat je anders een boete riskeert van 95 euro.

5. Beschermt een mondkapje mij tegen het virus?

Volgens het OMT kunnen niet-medische mondmaskers druppels die de drager produceert ‘enigszins tegenhouden’. Als hij of zij (onbewust) besmet is, biedt dat tot op zekere hoogte bescherming voor anderen. In hoeverre de omgeving daadwerkelijk wordt beschermd ‘hangt sterk af van het soort masker dat gedragen wordt, de mate waarin het masker aansluit op het gezicht en de manier waarop het masker gedragen wordt’. Je draagt een mondkapje dus vooral om zelf het virus niet – of in mindere mate – te verspreiden.

6. Wat is het verschil tussen een medisch mondmasker en een niet-medisch exemplaar?

Het grote verschil zit hem in de functie. Medische mondkapjes, zoals het veel­genoemde FFP2-masker, hebben als primaire functie de drager te beschermen. De andere mondkapjes bieden vooral bescherming aan de mensen in de nabije omgeving van de drager. Volgens de Rijksoverheid kan bij goed gebruik van een niet-medisch mondkapje ‘het risico dat druppels uit de mond en neus worden verspreid naar de omgeving worden verkleind’.

Kanttekening: er is niemand die in het openbaar vervoer controleert of een niet-medisch exemplaar goed genoeg is. Er is ook geen controle of het op de juiste manier wordt gedragen. De medische maskers moeten voldoen aan ­Europese richtlijnen en Nederlandse normen.

7. Hoe draag ik zo’n niet-­medisch mondkapje op de juiste manier?

Houd het schoon. Was voor en na het opzetten je handen minimaal 20 seconden met water en zeep. Let erop dat u bij het opzetten alleen het elastiek aanraakt. Zorg dat het kapje de mond, neus en kin goed bedekt en blijf er verder van af tot je het weer afdoet.

8. Mijn bril beslaat als ik een mondkapje draag. Hoe voorkom ik dat?

Volgens het RIVM beslaat een bril niet als het mondkapje goed op de neus aansluit. Maar ­aangezien iedereen zijn eigen versie mag fa­briceren – waarbij zo’n goede aansluiting niet is gegarandeerd – is er een huis-tuin-en-keukenoplossing, die trouwens ook werkt voor zwem- en skibrillen: smeer de glazen aan de binnenkant in met zeep en spoel ze af met water. Opticiens verkopen anticondensspray, die beslaan helpt te voorkomen.

9. Hoeveel mondkapjes heb ik nodig?

Afdoen betekent weggooien of wassen, dus bij elke reis moet een schoon exemplaar op. Een retourtje betekent dus twee mondkapjes mee. Herbruikbare exemplaren moeten na gebruik op 60 graden Celsius worden gewassen met wasmiddel, maar zonder wasverzachter, zo laat de Rijksoverheid weten. Vergeet niet meteen de handen te wassen nadat je het kapje in de wasmachine hebt gestopt.

10. Krijg ik een boete als ik toch een medisch mondmasker draag?

Nee, volgens premier Rutte worden mensen die een medisch mondmasker dragen in het openbaar vervoer niet beboet, maar het dragen ervan wordt wel afgeraden. De gecertificeerde exemplaren zijn hard(er) nodig in de zorg.

11. Moet ik mijn kapje in het openbaar vervoer al opdoen voordat ik het in het station of op de halte ben?

Nee, dat hoeft niet. Het gaat erom dat mensen mondkapjes dragen op plekken waar het niet altijd mogelijk is 1,5 meter afstand te houden tijdens de reis, zoals in bussen en treinen. Wel wordt aangeraden ruim voor het instappen het kapje op te zetten, zodat het oponthoud bij haltes en op stations zo kort mogelijk duurt.

12. Nu het advies over mondkapjes verandert, liep ik dan eerder gevaar?

Met name nu het toerisme weer enigszins op gang komt zijn straten en winkels soms overvol. De toenemende drukte in de stad maakt het steeds moeilijker om 1,5 meter afstand te bewaren. De mondkapjes dienen als aanvullende preventieve maatregel. 

13. Gezichtsbedekkende kleding is verboden, waarom mag een mondkapje wel?

Sinds 1 augustus 2019 geldt ‘een gedeeltelijk verbod gezichtsbedekkende kleding’, de wet die ook bekend staat als het boerka- of nikabverbod. Het is verboden om in het onderwijs, in overheidsgebouwen, in de zorg en in het openbaar vervoer gezichtsbedekkende kleding te dragen. In Nederland heeft iedereen het recht om zich naar eigen inzicht te kleden, maar die vrijheid is begrensd op locaties waar het noodzakelijk is dat mensen elkaar kunnen herkennen en aankijken.

Er staan uitzonderingen in de wet. Gezichtsbedekkende kleding mag op de genoemde plekken wel als dat nodig is voor de beoefening van een sport, werk, bij evenementen en feesten of bij het deelnemen aan een culturele activiteit. Én het mag als het dragen noodzakelijk is ter bescherming van het lichaam in verband met de gezondheid of de veiligheid – zoals het mondkapje in het openbaar vervoer.

14. Mag ik mijn gebruikte mondkapjes gewoon bij het huisvuil weggooien?

“Dat mag,” zegt een woordvoerder van het RIVM. “Als je klachten hebt, mag je de deur niet uit, dus in theorie zou je dan geen mondkapje dragen. Maar stel dat je dat wel doet, dan zit er na een paar dagen geen virus meer in het mondkapje. En we gaan ervan uit dan niemand met zijn blote handen in het huisvuil zit.”