Uiterlijk vertoon van voetbalprofs valt slecht in crisistijd

Als PSV-talent Mohamed Ihattaren begin mei een bericht op Instagram plaatst waarin hij poseert met een net aangeschafte grijze Audi RS6 en de tekst ‘Elhamdulilah' (God zij geprezen) zijn de reacties aanvankelijk louter positief. Slechts Mootje_1306 declameert: “Schaam je. Hou dit soort dingen voor jezelf in deze tijd. Er zijn mensen die bijna niks te eten hebben en hun baan kwijt zijn.”

De negatieve commentaren nemen toe nadat de 57-jarige voetbaltrainer Gertjan Verbeek in de Volkskrant de post van Ihattaren hekelt. “Koopt voor zijn 18de verjaardag een Audi van 198.000 euro. Dan heb je toch geen enkel idee van de wereld. En dat in deze tijd. In welke tijd dan ook. (…) Speelt net tien wedstrijden in PSV 1. En dan vragen clubs aan supporters of ze willen meedenken over bezuinigingen. De wereld op zijn kop.” 

Ook op andere platforms krijgt Verbeek bijval. Ineens is Ihattaren – daarvoor uitgebreid geprezen voor zijn intelligente spel, volwassen opstelling na de dood van zijn vader en keuze voor het Nederlands elftal boven het Marokkaans elftal – symbool voor de inhaligheid en onverantwoordelijkheid van verwende voetbalprofs.

Cruijffs Maserati

Het is een terugkerend debat. Al in de jaren zeventig stak Johan Cruijff ploeggenoten en supporters de ogen uit met een Citroën met een Maserati-motor, weet analyticus en oud-prof Youri Mulder, wiens vader Jan met Cruijff voetbalde. “Maar goed, Cruijff was op dat moment de beste voetballer van de wereld. Dat is Ihattaren niet. Anderzijds zijn we ook een halve eeuw en enorm veel financiële impulsen verder.”

De huidige economische tegenwind verscherpt de discussie. Zelfs de dankzij het profvoetbal puissant rijk geworden zaakwaarnemer Rob Jansen roept in verschillende interviews op tot 'normalisering' en hoopt dat jeugdspelers niet meer aan hem vragen of ze wel genoeg krijgen, terwijl ze al meer verdienen dan de premier.

“In crisistijd wordt gevraagd om solidariteit”, verklaart socioloog Mark van Ostaijen. “Daarom krijgt zo'n actie van Ihattaren veel meer lading. Van supporters en sponsors wordt gevraagd ondanks slinkende inkomsten de schouders eronder te zetten. En ondertussen poseert een talent met zo'n dure auto. En prijst een andere voetballer (Ryan Babel, red.) een boek aan dat leert hoe je belasting moet ontwijken.”

Van Ostaijen meent dat “door dit soort amorele praktijken” de kloof tussen supporters en profvoetballers zich verbreedt. “Verbinding en herkenning vallen hierdoor weg.” De beste spelers hebben door hun hoge inkomens en interesses meer met elkaar gemeen dan met hun fans. Ze vormen samen haast een aparte kaste van jonge, geslaagde miljonairs. Het maakt niet uit dat ze voor rivaliserende clubs uitkomen.

Ihattaren is niet de enige voetballer die het breed laat hangen. De Fransman Franck Ribéry, die eerder een relletje veroorzaakte door een met 24 karaats goud besprenkelde steak te eten, poseert bij zijn aankomst bij zijn club Fiorentina in een exclusieve tracksuit en zonnebril voor zijn privéjet. Een Amerikaanse juwelier onthult op mediaplatform Vice dat hij een maand werkte aan een sieraad voor Memphis Depay. Kosten: meer dan 100.000 euro.

Met de in alle opzichten extravagante Depay is de meest controversiële Nederlandse profvoetballer genoemd. “Hij is een entertainer, ook op het veld. Dat vinden we mooi. Maar we willen er ook op afgeven”, zegt socioloog Ramón Spaaij.

Ook hij rept over een kloof. “Maar die hebben we zelf gecreëerd. Sporters worden sinds de jaren tachtig steeds meer celebrity's. Het is de aantrekkingskracht zoals Hollywood die heeft. Ze verdienen steeds meer geld en tonen dat graag. Sommige fans kicken op die decadentie, streven die zelf na. Anderen vinden het heerlijk om erop te spuien en menen dat ze daar ook recht op hebben. Zíj kopen wedstrijdkaartjes en kijken naar voetballers op tv, zíj maken ze dus rijk.” 

Ook in andere landen ligt het vergrootglas op duurbetaalde voetballers. Een op Instagram geplaatste foto van een kwartet Sevilla-spelers die met hun aanhang ondanks een coronaverbod dicht op elkaar dineren, zette kwaad bloed in Spanje. Het bestellen van escortdames door Manchester City-verdediger Kyle Walker en een vriend veroorzaakte een storm in Engeland. Spaaij: “Van topsporters wordt, veel meer dan van Hollywood-sterren, verwacht dat ze rolmodellen zijn. Dat is het spanningsveld.”

Toch haken weinigen af. Spaaij: “Ik heb een tijdje in Engeland gewerkt. Daar waren sommige fans van Manchester United de commercie zat en zetten hun eigen club op. Maar Manchester United blijft vele malen populairder.”

Van Scirocco naar Ferrari

Het is zeker niet louter blingbling op de sociale media van profvoetballers. Genoeg foto's en filmpjes van individuele trainingssessies en van initiatieven om slachtoffers van de coronacrisis en zorgverleners te ondersteunen. Dat laatste levert naast lof ook cynisme op. Hoe oprecht is dit (vaak door hun club of sponsor ingestoken) gebaar als ondertussen doorsijpelt dat lang niet alle profvoetballers openstaan voor het inleveren van salaris?

Oud-topvoetballer en analist Ruud Gullit wordt moe van die kritiek. “Op voetballers is het vaak makkelijk schieten”, stelde hij half april in het AD. “Het is vaak maar net hoe het mensen uitkomt. Drie maanden geleden juichten we nog om voetballers, nu moeten ze hun mond dichthouden.” 

Verontwaardiging komt en gaat. Youri Mulder zelf reed begin jaren negentig in een Volkswagen Scirocco, een iets sportievere uitgave van de Golf. “Weltklasse Sportwagen, vonden ze dat destijds op de club”, vertelt hij. Een ploegmaat die in een Mercedes aan kwam zetten, werd verzocht die voortaan thuis te laten.

Een jaar geleden zag Mulder een rode Ferrari met gouden wieldoppen naast het Schalke-stadion blinken. “Het maakt mij niet uit als een jonge Schalke-spits in een rode Ferrari rijdt. Als Depay schoenen van 1.600 euro showt. Of als Babel een kleurtje in zijn haar doet. Dat deed de punkgeneratie toch ook? Ik vind het wel wat hebben als een ster zich ook als een ster gedraagt. Je hoort vaak pas mensen daarover als er niet wordt gepresteerd.”

Juiste houding

Presteren is nu lastig. Van de aansprekende competities is alleen de Bundesliga gestart. Mulder: “Geen toeval. Daar hebben ze het goed aangepakt. Rummenigge, voorzitter van het trotse Bayern, stelde zich supernederig, bijna kruiperig op. Hij zei dat er alleen maar aan de maatschappij zou worden gedacht. Duitse clubs stonden onmiddellijk miljoenen af aan elkaar en aan goede doelen. Dat is de juiste houding. Dit is een andere tijd. Daarom snap ik de opmerking van Verbeek over Ihattaren ook wel weer.”

Naast lof kreeg Verbeek ook kritiek. Hij wordt als een starre, ouderwetse geest gezien die de feiten verdraaide. De Audi was een tweedehands. Ihattaren speelde geen tien wedstrijden maar al 35 en staat serieus in de belangstelling van internationale topclubs. De KNVB schakelde bondscoach Ronald Koeman in om hem te bewegen voor Oranje te kiezen. PSV gaf de begeerde middenvelder al ruim voor de coronacrisis zijn huidige contract dat naar schatting ruim onder 1 miljoen euro per jaar ligt. Elders had hij al meervoudig miljonair kunnen zijn.

“Ihattaren kan er niets aan doen”, zegt Rory de Groot, kort prof bij Feyenoord en medeoprichter van Mindyourfootball, platform voor het welbevinden van jeugdvoetballers. “Hoe kun je verwachten dat hij met twee poten in de maatschappij staat op die leeftijd? Hij wordt bovendien dagelijks gevoed met complimenten. Iemand anders had tegen hem moeten zeggen: even niet doen, zo'n post. Maar zelfs een als evenwichtig, nuchter en intelligent omschreven voetballer als Matthijs de Ligt gaat in zee met topmakelaar Mino Raiola om er het meeste geld eruit te krijgen. Anders hoor je er niet meer bij.”

Uit onderzoek van vakbond Fifpro blijkt dat 60 procent van de voetbalprofs zich zorgen maakt over hun toekomst. De Groot: “Een deel van deze generatie zal wellicht moeten schakelen. Zelfs in het amateurvoetbal lag veel prestatiedruk de laatste jaren, omdat daar soms ook aardig wordt betaald.”

Ihattaren lijkt geen last te hebben van alle commotie. De jonge PSV'er postte een paar dagen later foto's waarop hij samen met een familielid uitgebreid poseert voor zijn auto. “Ik heb er altijd hard voor gewerkt. Het was voor mij een droom die uitkwam, ik houd van auto's. Het boeit me vrij weinig wat Verbeek zegt. Ik doe het totaal niet om patserig over te komen”, vertelt hij in een YouTube-blog.

PSV-spelers leveren tijdelijk salaris in. Ihattaren vindt dat prima. “Het gaat erom dat je anderen helpt.” 

Met de Audi RS6 reist hij overdag van woonplaats Utrecht naar PSV in Eindhoven. In de avond is hij thuis bij zijn moeder. Stipt om 21 uur levert hij zijn telefoon bij haar in. “Dan heb ik een goede nachtrust.”