Het Binnenhof morrelt aan eigen ‘intelligente lockdown’-regels om toch te kunnen vergaderen
De Tweede Kamer gaat videovergaderingen invoeren en wil ook de mogelijkheden vergroten om tijdens de ‘intelligente lockdown’ toch fysiek te vergaderen. Het ultrastrenge vergaderbeleid wordt daarmee iets versoepeld. Intussen vraagt de Eerste Kamer de Raad van State om advies voor het geval dat het alsnog tot een volledige lockdown komt.
Voorlopig zal videovergaderen alleen mogelijk zijn voor procedurevergaderingen, waarin lopende zaken worden besproken. Het verslag van zo’n vergadering wordt openbaar gemaakt. Daarnaast kan de Kamer kiezen voor echte vergaderingen, wanneer het onderwerp ervan verband houdt met de coronacrisis. De eerste is komende dinsdag, als de commissie Financiën zich buigt over de Europese steunvoorstellen van minister Hoekstra. De mogelijkheden blijven beperkt. Kamervoorzitter Khadija Arib: ‘Je kunt niet van de bevolking van alles verwachten en dan als volksvertegenwoordiging niet meedoen.’
De afgelopen drie weken waren er steeds twee fysieke vergaderingen: de technische briefing over corona, en het wekelijkse coronadebat, dat zich ontwikkelde tot een breed uitwaaierende gedachtewisseling, waarin zowel campingtoiletten als noodhulp voor Zuid-Europa en de beddencapaciteit op de intensive care kunnen worden behandeld. Dat vergaderen zo lastig is geworden, komt door artikel 67 in de Grondwet: ‘De Kamers mogen alleen beraadslagen of besluiten (...) indien meer dan de helft van het aantal zitting hebbende leden ter vergadering aanwezig is.’ Dat betekent dat minstens 76 Kamerleden de presentielijst moeten komen tekenen.
Veel onderwerpen – de toetreding van Albanië tot de EU, het afschalen van de kolencentrales, de stikstofmaatregelen – blijven sinds de uitbraak van het virus onbehandeld. De Kamer wil nu ook dat deel van het werk weer voorzichtig oppakken.
Elkaar in de ogen kijken
Staatsrechtdeskundige Wim Voermans van de Universiteit Leiden vindt dat het zover niet had hoeven komen. ‘Dat je nu tegen de Grondwet aanloopt, was te voorzien.’ Wat nu gemist wordt, is wat hij de liturgische functie van het beraadslagen noemt. Videoconferenties zijn daarvoor geen alternatief, vindt hij. ‘Dan kun je elkaar niet echt in de ogen kijken. Emoties spelen ook een rol in het debat.’ Je kunt het als Kamer op deze manier een maandje doen, zegt Voermans. ‘Maar duurt dit drie maanden, dan wordt het toch problematisch.’
Dat gevoel steekt nu ook de kop onder politici. De angst van de oppositie om de greep op het kabinet te verliezen, speelt een rol. Het kabinet maakte op verzoek van de Tweede Kamer een lijst met 84 wetten die voor de zomer behandeld zouden moeten worden. Meer dan de helft ervan is nog niet ingediend; er zitten kwesties tussen als de gemeentelijke herindeling van Appingedam, Delfzijl en Loppersum. De lijst maakt SP-Kamerlid Ronald van Raak – ook lid van het presidium van de Tweede Kamer, dat belast is met de dagelijkse leiding – woedend. ‘Dit is een teken van onwil van de regering’, vindt hij. ‘Ze willen van de Kamer een stempelmachine maken. Deze reeks wetten zou ook zonder corona niet voor de zomer kunnen worden behandeld.’
Hij denkt dat de vorm van het Schriftelijk Overleg, waarbij Kamerleden hun standpunten schriftelijk met elkaar delen, soelaas kan bieden. ‘Dan kan het kabinet aflezen of er draagvlak is voor een maatregel en besluiten die al dan niet door te zetten.’
De Eerste Kamer komt volgende week voor het eerst sinds 10 maart weer bijeen. Dat gebeurt volgens de in de Tweede Kamer gehanteerde formule: alleen de veertien fractiewoordvoerders zijn aanwezig in de plenaire zaal. Wel moeten er voor een grondwettelijk quorum 38 senatoren naar Den Haag komen om de presentielijst te tekenen.
Kamervoorzitter Jan Anthonie Bruijn wil van de Raad van State weten of het ook mogelijk is de regels te versoepelen door digitaal de presentielijst te tekenen, te vergaderen of te stemmen. Daarover zegt de Grondwet niets. ‘We willen voorbereid zijn’, zegt Bruijn. Veel overleggen van de Eerste Kamer worden al door middel van een videoverbinding gevoerd.
Een van de eerste agendapunten voor de Eerste Kamer wordt waarschijnlijk de spoedwet van minister Knops van Binnenlands Zaken die het gemeenten, provincies, waterschappen en de overzeese gemeenten voor een duur van drie maanden mogelijk maakt digitaal besluiten te nemen. Hun overlegstructuur wordt niet door de Grondwet bepaald.