Corona of niet: er is nog gewoon pubquiz-avond in biercafé Brygghuset in Zweden
Terwijl bijna heel Europa binnen zit, mogen cafés in Zweden hun terrassen vervroegd opbouwen. Zo hoopt de regering de horeca te helpen om wat meer klanten te trekken. Reportage uit een land dat de coronacrisis heel anders aanvliegt.
De pubquiz gaat donderdagavond gewoon door. In Brygghuset, een biercafé op het centrale plein Järntorget in de Zweedse stad Gotenburg, zitten de deelnemers zij aan zij aan lange tafels. Een stuk of veertig man zitten klaar; de opkomst is een stuk minder dan normaal, zegt barman Eby Wilson (34), in wiens kroeg toch makkelijk honderd, honderdvijftig gasten passen. Maar het zijn net genoeg bierdrinkers om voor open te blijven.
Parallel aan de bar, op een meter afstand, markeert een streep tape de gewenste ruimte tussen gast en barman. “Barhangen mag niet meer”, zegt Wilson, terwijl een paar meter verderop een stamgast zich aan de bar overeind houdt.
Op een doorsnee donderdagavond is het hier, in deze buurt rond de populaire uitgaansstraat Andra Långgatan, een gebral van jewelste. Nu voelt het meer als zondagmorgen. Op de stoep voor de cafés worden de terrassen opgebouwd; die mogen uitbaters dit jaar vervroegd in gebruik nemen, een maatregel waarmee de regering hoopt dat het horecabezoek wat aantrekt. Sommige bars zijn donker en dicht. De cafés waar wel licht brandt, ogen ongezellig leeg.
President Loekasjenko van Wit-Rusland: Hier is geen virus
Wit-Rusland is, meer nog dan Zweden, het buitenbeentje van Europa als het om de aanpak van het coronavirus gaat. In hoofdstad Minsk zijn niet alleen horeca, hogeschool en metrolijn nog toegankelijk, ook de voetbalcompetitie gaat gewoon door. “Hier is geen virus. Heeft u het dan zien rondvliegen?” sprak president Aleksandr Loekasjenko in een bomvol ijshockeystation, waar hij demonstratief een potje meespeelde.
Terwijl het aantal vastgestelde coronagevallen volgens de regering slechts enkele tientallen bedraagt, ontvangen mensenrechtenactivisten angstige berichten van anonieme dokters. Volgens hen worden hele afdelingen van het ziekenhuis gesloten om plaats te bieden aan een hausse van patiënten met longontsteking.
Ook verlaagde de staat plotseling de vergoeding die voor begrafenissen wordt uitgekeerd. Dat de regering zwijgt over de redenen, doet activisten denken aan de kernramp van Tsjernobyl in 1986, waardoor Wit-Rusland als geen ander land getroffen werd. “Straling is ook niet zichtbaar, maar wel levensgevaarlijk”, zeggen ze. Kritiek is dat inmiddels ook: coronakritische journalisten worden rücksichtslos gearresteerd.
Maar gezellig of niet: ze mogen wel openblijven en dat is in het Europa van vandaag een unicum. Waar nagenoeg het hele continent op slot zit en de meeste niet-vitale voorzieningen dicht zijn, kan de Zweed zich gewoon nog bezatten in het café.
Zweden telt meer zieken en sterfgevallen dan potdicht Noorwegen of Denemarken
En dat niet alleen: de kinderen kunnen nog naar school, de rustelozen naar de fitness, de bourgondiërs naar het restaurant. Natuurlijk: de overheid hamert op handen wassen, op anderhalve meter sociale afstand en draagt zeventig-plussers op vooral thuis te blijven. Maar in vergelijking met, zeg, de potdichte buurlanden Noorwegen en Denemarken zijn die aanbevelingen een lachertje.
Dat terwijl het aantal Zweedse Covid19-zieken en -doden dat van beide buren overstijgt. Vrijdag had Zweden 5500 bevestigde coronabesmettingen en waren in totaal 308 burgers aan het virus overleden, tegenover 54 Noorse sterfgevallen en 123 Deense.
Waarom is het Zweedse regeringsbeleid relatief zo lichtzinnig? Een eenduidig en bevredigend antwoord is daar moeilijk op te geven. Politicoloog Li Bennich-Björkman van de Uppsula Universiteit wijst op het wederzijds vertrouwen: het uitzonderlijke vertrouwen van de bevolking in de autoriteiten, die vast beter weten wat goed voor ze is, maar ook dat van de overheid in haar burgers. De nadruk ligt hier op het gezond verstand van het individu.
“Elke Zweed”, sprak premier Stefan Löfven vorige week tijdens een persconferentie, “heeft de verantwoordelijkheid zichzelf te beschermen en daarmee ook zijn omgeving.” De staatsepidemioloog Anders Tegnell riep de bevolking op de ‘curve af te vlakken’, maar benadrukte dat ‘dit zou moeten lukken met de huidige aanbevelingen’, in plaats van ‘de draconische maatregelen van de rest van Europa’.
Niet zo’n grote behoefte aan machtsvertoon
Tomas Tejland (61) die in de Irish Embassy met een collega een biertje drinkt, meent dat Zweedse politici niet zo’n grote behoefte aan ‘machtsvertoon’ hebben als politiek leiders elders. De regering geeft veel van haar macht uit handen, in dit geval aan de volksgezondheidsautoriteit Folkhälsomyndigheten. Die heeft vooralsnog afgeraden scholen en andere publieke voorzieningen te sluiten. Ook de Deense instantie voor volksgezondheid had zo’n lockdown afgeraden, maar daar legde de premier die aanbeveling naast zich neer. “De toekomst”, zegt Tejland, “moet uitwijzen of Zweden gelijk heeft gehad.”
“Zweden zijn arrogant”, verklaart bargast Lukas Johnsson (31) het beperkte overheidsingrijpen. “Het kan ons niet zoveel schelen wat er in de rest van de wereld gebeurt. De regering wacht rustig af. Die wil eerst zien of het allemaal echt zo serieus is voordat ze de hele boel op slot doet.”
“We vrezen vooral voor onze economie”, valt zijn vriend Olof Berglund (30) hem bij. “Ik verkocht auto’s, maar door het gebrek aan klanten was ik niet meer nodig.” Johnsson zit werkloos thuis. Hij beschouwt het meer als een vakantie. “Ik ben werknemer bij Volvo. Die heeft alle productie gestaakt, maar ik krijg gewoon nog doorbetaald.”
Afstand houden is tweede natuur
Nemen de heren dan helemaal geen corona-maatregelen? “Jawel”, zegt Johnsson luchtig. “Ik was mijn handen als ik naar de wc ben geweest. En ik doe dit (trekt zijn mouw over zijn hand, red.) als ik een deur opendoe.”
Vooral onder de in Zweden wonende buitenlanders doet de grap de ronde dat de bevolking zich altijd al heeft voorbereid op de coronacrisis; sociale afstand is voor Zweden een tweede natuur. De afgelopen weken is er ook een vrijwillige eenheid van de moraalpolitie opgestaan, die niet te beroerd is zijn medemens op diens verwerpelijke gedrag te wijzen. Dat is de burgerverantwoordelijkheid waar premier Stefan Löfven keer op keer aan refereert.
Maar dat verantwoordelijkheidsgevoel lijkt op donderdagavond toch te sneuvelen bij een biertje.
Lees ook:
De wereld zit op slot en blijft dat nog wel even zo
Drie maanden na het uitbreken van het coronavirus in China is de wereld tot stilstand gekomen. Mensen trekken zich steeds verder terug op hun eigen terrein. Voor zover dat lukt kijken ze binnen, vanuit huis, door ramen naar ontsmette straten in een potdicht land. Niemand weet hoelang nog.