Escalatie gevechten in Syrië: Turkije vraagt EU hulp voor opvang vluchtelingen, NAVO solidair met Turkije

De Europese Unie verwacht van Turkije dat het de afspraken uit 2016 over het controleren van vluchtelingenstromen blijft nakomen. Uit Ankara is geen officieel bericht gekomen dat het beleid wordt gewijzigd of de deal wordt opgezegd. Een woordvoerder van de Europese Commissie zei dat nadat een Turkse functionaris had gezegd dat Turkije Syrische vluchtelingen die naar Europa willen trekken niet meer zal tegenhouden. 

,,De deal staat nog, wat ons betreft”, aldus de commissiewoordvoerder. Het dagelijks EU-bestuur gaat kijken wat er waar is van berichten dat migranten richting Europa zouden trekken. ,,We gaan niet speculeren over een grote instroom van mensen.” Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken heeft evenmin bevestigd gekregen dat Turkije morrelt de vluchtelingendeal met de Europese Unie, aldus een woordvoerder

Vanochtend zijn ook de NAVO-landen bijeen gekomen. Turkije had om het beraad gevraagd op grond van een artikel in het NAVO-verdrag dat kan worden ingeroepen als een lidstaat vindt dat zijn veiligheid wordt bedreigd. Bij een luchtaanval in Idlib in Noord-Syrië kwamen donderdagavond 33 Turkse militairen om. De NAVO veroordeelt deze agressie. De bondgenoten hebben hun condoleances overgebracht aan Turkije en hun solidariteit met Ankara uitgesproken, aldus Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO. ,,Deze gevaarlijke situatie moet direct worden gedeëscaleerd.” 

De NAVO eist dat de strijdende partijen urgent toegang geven aan humanitaire hulpverleners. ,,Wij roepen Syrië en Rusland op zich volop te verbinden aan de door de VN geleide inspanningen om een vreedzame oplossing te vinden voor het conflict in Syrië.” De alliantie houdt de situatie in de gaten vanuit de lucht, met AWACS-vliegtuigen. De lidstaten bekijken wat ze verder kunnen doen om Turkije te steunen, zei Stoltenberg. De secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres liet eerder al weten dat hij de escalatie in het noordwesten van Syrië met ‘diepe bezorgdheid volgt’. 

Volgens de woordvoerder van president Erdogan, Fahrettin Altun, wordt het moeilijk de afspraken met de EU na te komen als Idlib valt: ,,Als dat gebeurt zullen miljoenen Syrische vluchtelingen proberen te ontkomen naar Turkije en Europa. Turkije heeft niet langer de mogelijkheden en de middelen deze mensen te helpen.” Ook woordvoerder Hami Aksoy van het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken liet zich eerder in die termen uit. Turkije heeft in het verleden eerder gedreigd het moeizaam verkregen akkoord met de EU op te zeggen, maar dat bleek dan onderdeel van een diplomatiek spel om nieuwe concessies los te krijgen. Volgens de Turkse regering is de EU al jaren traag in het overmaken van compensatiegeld en staan de kosten die Turkije maakt in geen verhouding tot wat dat land werkelijk betaalt. Het jongste dreigement dat de grens open gaat, komt deze keer op een kritisch moment van nieuwe escalatie van de strijd in het Syrische Idlib. 

Foto’s van de grens laten zien dat er groepen mensen in beweging zijn. Vluchtelingen arriveren in busjes en taxi's aan de grens. Volgens een woordvoerder van de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR is er echter geen formeel bericht ontvangen van de Turkse autoriteiten dat de situatie aan de grens is veranderd.  Ook de EU is niet door Ankara geïnformeerd over wijzigingen in de deal. De Turkse woordvoerder Hami Aksoy heeft dat - na wat misverstanden over eerdere uitlatingen tegenover het persbureau Reuters -  inmiddels bevestigd. 

Gisteren werd bekend dat tenminste 33 Turkse militairen daar zijn omgekomen door een luchtaanval. Turkije verwacht zelf veel nieuwe vluchtelingen uit Syrië, vanwege de hevige gevechten in de regio Idlib. Ongeveer een miljoen mensen zijn al op de vlucht voor het geweld. De meesten trekken richting de Turkse grens, een deel daarvan wil het liefst door naar Europa. 

Turkije heeft sinds het uitbreken van de oorlog in Syrië al meer dan 3,5 miljoen Syrische vluchtelingen opgenomen. Daarnaast bevinden zich aan de andere kant van de Turkse grens, in de Syrische provincie Idlib, nog eens 950.000 vluchtelingen die op de vlucht zijn voor het bewind van Assad. Onder de laatste groep heerst nu grote schrik nu het Syrische leger verder oprukt. De Turkse politie, kustwacht en grensbewaking hebben nu opdracht gekregen om de grenzen niet meer gesloten te houden. 

Volgens Turkse media wandelden vanochtend alvast honderden vluchtelingen en migranten richting grensposten tussen Turkije en Griekenland. Onder hen niet alleen Syriërs, maar volgens het persbureau Demiroren ook Iraniërs, Irakezen, Pakistani en Marokkanen. ,,We hebben erover gehoord op televisie”, zegt de Afghaanse migrant Sahin Nebizade (16) tegen persbureau Reuters. Hij nam vanochtend met nog andere migranten een taxi van Istanboel richting de Turkse plaats Edirne, bij Griekse en Bulgaarse grens, tweehonderd kilometer verderop. ,,We woonden in Istanboel, en we willen nu via Edirne naar Griekenland.”

Intussen verscherpen Griekenland en Bulgarije wel de controles bij de Turkse grens. Een Griekse bron bij de politie zei dat de grenspatrouilles op land en zee zijn verdubbeld en dat er een algemene oproep tot verhoogde paraatheid is gedaan. ,,Alles is onder controle, er is geen reden tot bezorgdheid”, zei deze bron. De Bulgaarse premier Boyko Borissov zegt dat zij de controles hebben opgevoerd tot het maximale niveau. ,,Wij hebben informatie dat er een grote groep onderweg is naar de grenzen.”

Griekenland staat in contact met de Europese Unie en de NAVO. Griekenland was de belangrijkste toegangspoort voor honderdduizenden vluchtelingen die tijdens een massale uittocht in 2015 en 2016 uit Turkije stroomden. Daar kwam een eind aan toen de EU met Turkije een deal sloot.

Het leger van president Al-Assad wint de laatste weken veel terrein in de provincie Idlib, een van de laatste bolwerken van het Syrische verzet. In de provincie woont een groot deel van de Syrische vluchtelingen die in de loop der jaren zijn gevlucht uit andere delen van het land. Ook pro-Turkse milities en jihadistische groepen zijn er actief. Reden voor de Syrische regering er hard in te gaan, met Russische luchtsteun. Het 'slotoffensief’ van president Al-Assad heeft al geleid tot een enorme vluchtelingenstroom richting Turkije. De presidenten Erdogan en Poetin hebben elkaar vanochtend telefonisch gesproken over de crisis.

Die escaleerde de laatste dagen omdat het Turkse leger - dat volgens eerder afspraken met Rusland en Syrië observatieposten bemant in Idlib - herhaaldelijk onder vuur is genomen door Syrische en Russische vliegtuigen. Daarbij sneuvelden tientallen Turkse soldaten wat weer leidde tot Turkse vergeldingsacties tegen Syrische regeringstroepen. Turkije voerde artilleriebombardementen uit op stellingen van het Syrische regeringsleger, melden overheidsfunctionarissen aan staatspersbureau Anadolu. Rusland beschuldigt Turkije juist van het steunen van ‘illegale gewapende groepen’.

De Verenigde Staten eisen dat het Syrische regime van Bashar al-Assad en zijn bondgenoot Rusland hun ‘walgelijke’ offensief in de Syrische provincie Idlib staken. Dat verklaarde een woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gisteravond. ,,We staan naast onze NAVO-bondgenoot Turkije en blijven roepen om een onmiddellijk einde aan dit walgelijke offensief van het Assad-regime, Rusland en door Iran gesteunde strijdkrachten’’, aldus het ministerie.

De Turkse militairen hadden niet in het gebombardeerde gebied moeten zijn, zegt het Russische ministerie van Defensie vandaag volgens staatspersbureau RIA. De Turkse regering had Rusland niet op de hoogte gesteld van de aanwezigheid van de militairen. Volgens het ministerie heeft het Russische leger geen aanvallen uitgevoerd op plekken waar Turkse militairen waren. Turkije ontkent wat Rusland zegt. De minister van Defensie zegt dat Rusland wel degelijk op de hoogte was van de locatie van de Turkse soldaten. De Russische aanvallen gingen volgens de minister door, ondanks een waarschuwing nadat de eerste bom was ingeslagen. 

Turkije heeft internationaal een oproep gedaan om een vliegverbod in te stellen boven de Syrische regio Idlib. ,,Om burgers in het gebied te beschermen moet de internationale gemeenschap een vliegverbod instellen”, aldus een woordvoerder van de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Rusland heeft aangekondigd twee marineschepen met kruisraketten aan boord naar Syrië te sturen in reactie op de escalatie van het conflict donderdag.