Direct naar artikelinhoud
Zes vragenCoronavirus

Is het coronavirus op komst? Dit moet u weten

"Mondkapjes zijn zinloos", zegt viroloog Marc Van Ranst. "Enkel wie zelf ziek is, kan zo besmetting tegengaan."Beeld EPA

Nu het coronavirus, of COVID-19, Italië in een houdgreep heeft, neemt bij ons de zenuwachtigheid toe en vliegen de mondkapjes de deur uit. Is dat allemaal nodig? Zes hamvragen beantwoord.

‘Geen paniek’, stellen experts in koor. Terecht of bedoeld om te sussen?

“Paniek is nooit gerechtvaardigd”, antwoordt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven). “Het maakt ons alleen maar irrationeel . Maar omdat we geen vaccin hebben en het virus nu dichter komt, is verhoogde bezorgdheid nu wel nuttig.” 

Er zijn ook nieuwe feiten die paniek kunnen temperen, zegt Herman Goossens, microbioloog aan de UAntwerpen en coördinator van Prepare, een Europees netwerk voor klinisch onderzoek naar de uitbrekende infectieziekten. “Ik hoor van de collega’s in Italië vandaag dat zij nu tienduizenden tests doen en ook veel besmettingen vinden. Maar het goede nieuws is dat maar erg weinig van die mensen ook ziek zijn. Ik verwacht dat andere landen, zoals Zwitserland, ook zullen testen op grote schaal en het virus zullen vinden. Misschien zeggen we binnen enkele weken: Et alors?”, aldus Goossens.

Er is ‘nog geen sprake van een pandemie’, zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Vanaf wanneer dan wel?

Daar zijn volgens de WHO drie criteria voor: het virus moet ernstig gevaarlijk zijn, het moet in verschillende werelddelen aanwezig zijn en zich daar verder verspreiden en de impact op het sociale en economische dagelijkse leven moet groot zijn. “Het is belangrijk niet te snel met de term ‘pandemie’ te komen”, zegt Goossens. “In 2009 deed de WHO dat na de uitbraak van de Mexicaanse griep en dan ontstaan nog sneller onnodige paniekreacties.”

Momenteel is het virus amper gedetecteerd in de VS, Zuid-Amerika en Afrika. Maar de experts zijn er vrijwel zeker van dat het nog tot een pandemie zal komen. 

Is COVID-19 gevaarlijker dan gewone griep?

“Het is iets besmettelijker en iets dodelijker dan griep, waar jaarlijks een kwart tot een half miljoen mensen wereldwijd aan sterven”, zegt Van Ranst.

Griep doodt ongeveer één op de duizend besmette mensen, COVID-19 ongeveer drie op honderd. Toch nemen virologen aan dat de dodelijkheid gelijkaardig is aan die van griep. Want ze hebben nu wel goed zicht op wie eraan sterft, maar kunnen dat niet afzetten tegenover het werkelijke aantal besmettingen, dat zeker hoger ligt dan wat nu bekend is. Het is dus zeker dat de huidige mortaliteit – het aantal doden afgezet tegen  het aantal besmettingen – heel wat lager zal blijken.

COVID-19 treft ook vooral de risicogroepen die griep het meest velt: ouderen en mensen die al gezondheidscomplicaties hebben.

Video wordt geladen...

Moeten we mondmaskers gaan hamsteren?

Ook al vliegen ze online en bij de apothekers de deur uit, mondkapjes dragen staat niet op de lijst van tips van experts. “Dat is zinloos”, zegt Van Ranst. “Enkel wie zelf ziek is, kan zo besmetting tegengaan.” Jan Eyckmans, woordvoerder van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, wijst er ook op dat de meesten er geen benul van hebben hoe je zo’n masker veilig afzet. “Ik zag een tv-reporter die het met de blote hand afnam. Dan verhoog je net de kans op besmetting. Er is een specifieke, nogal omslachtige techniek voor. Ook daarom is het zinloos dat de leek hiermee aan de slag gaat.”

Er zijn wel vijf andere adviezen: niet alleen na toiletbezoek maar nu ook regelmatiger de handen wassen, mensen niet kussen of er te dicht bij komen, niet ziek gaan werken, in je elleboog niezen of hoesten als je geen zakdoek hebt, papieren zakdoekjes waarin je niest of hoest telkens weggooien.

“De typisch Vlaamse stoerdoenerij van ziek gaan werken is nu dus écht geen goed idee”, zegt Van Ranst. Ook niet aan je ogen komen en mensen geen hand geven zijn een goed idee. De WHO wil de ellebooggroet erdoor krijgen, maar dat lijkt me hier niet echt aan te slaan. Met velen in een kleine, slecht verluchte ruimte zitten, zoals pakweg een après-skihut, is ook geen best plan.”

Lees ook
Beeld Photo News

Is er genoeg plaats in de ziekenhuizen als er in ons land besmettingen opduiken?

De Federale Overheidsdienst Volksgezondheid is stellig: “Wij zijn ons niet aan het voorbereiden, wij zijn voorbereid”, zegt woordvoerder Jan Eyckmans. Hij maakte ook al de pandemie met de Mexicaanse griep, de vogelgriep, MERS en SARS mee en stelt dat we sindsdien erg veel vooruitgang hebben geboekt in de strijdplannen. “We zitten nu in fase één, die van de detectie. Dat loopt erg vlot. Alle stalen van mensen die in coronagebied waren en die symptomen hebben gaan vliegensvlug naar het referentielabo waar ze dag en nacht analyses doen. Sinds begin dit jaar deden ze er 150, maar ze kunnen er 300 per etmaal aan. Er zijn ook panklare instructies om de test op te zetten zodat andere labo’s kunnen bijspringen mocht dat nodig blijken.”

Wanneer er een besmetting opduikt, gaat fase twee in. Specialisten van het Agentschap Zorg en Gezondheid doen dan een analyse ter plekke, inclusief ‘contact tracing’: onderzoek naar wie recentelijk met de besmette persoon contact had. “Ook daarvoor is het draaiboek in detail uitgewerkt. Zat een besmet iemand onlangs op een vliegtuig, dan weten wij heel snel wie de medepassagiers waren en vanaf rij hoeveel in dat vliegtuig we eventueel passagiers moeten testen”, zegt Eyckmans.

Ook staan er twee referentieziekenhuizen paraat. “Mocht dat niet volstaan, worden andere ziekenhuizen ingeschakeld”, zegt Eyckmans. “Dat kan makkelijk. Wij hebben zoals bekend veel ziekenhuizen en er is doorgaans 5 tot 10 procent van de bedden vrij. Corona is ook geen ebola. Ieder ziekenhuis en iedere verpleegkundige kent dit en kan dit aan. Als er toch te weinig capaciteit zou zijn, kunnen de ziekenhuizen niet-dringende gevallen tijdelijk weigeren. Bij nog meer besmettingen kan ook de minister van Volksgezondheid nog meer afdwingen, zoals opleggen dat het personeel tijdelijk geen vakantie neemt.”

Is er een kans dat scholen hun deuren moeten sluiten?

In fase drie, wanneer het virus zich zou verspreiden, zijn meer ingrijpende scenario’s uitgestippeld. Vanaf dan kunnen bioscopen dichtgaan en zouden voetbalwedstrijden niet meer kunnen plaatsvinden. Nog verregaander is scholen sluiten, zoals tijdens de Mexicaanse griep-pandemie in 2009 gebeurde (toen stierven in ons land 19 mensen, BDB). “Dat is drastisch maar wel heel effectief”, zegt Eyckmans. 

Gebieden isoleren van de buitenwereld, zoals in China en Italië, achten de Belgische specialisten niet mogelijk. Wij zijn eigenlijk één grote stad van elf miljoen inwoners. “Als we geluk hebben, duikt de eerste besmetting op in een klein, afgelegen dorpje”, zegt Van Ranst. “Dat zou je tijdelijk kunnen isoleren.” Maar de kans is groter dat COVID-19 hier voor het eerst in een grote stad de kop opsteekt.