‘Wat is dat, een ‘niet-Nederlands uiterlijk’?’

Mpanzu Bamenga landde op maandag 30 april 2018 op het vliegveld van zijn woonplaats Eindhoven. Hij kwam terug uit Italië, waar hij ter gelegenheid van Bevrijdingsdag een toespraak had gegeven over vrijheid. Op 5 mei zou hij in Zwolle over hetzelfde thema spreken. Toen hij het vliegveld in Eindhoven binnenliep, werd hij apart genomen door de marechaussee. „Ik dacht dat er iets aan de hand was”, zegt Bamenga. „Dat ze op zoek waren naar iemand die op mij leek.” Dat was niet het geval. Vanwege zijn donkere huidskleur, zo bleek later, werd Bamenga aan een extra controle onderworpen. Net als enkele andere donkere reizigers.

Voormalig D66-raadslid Bamenga, destijds beleidsmedewerker diversiteit aan de Universiteit Leiden, was furieus. Hij besloot stappen te ondernemen tegen de selectie op etniciteit die de marechaussee bij grenscontroles toepast.

Lees ook ‘Koninklijke Marechaussee moet stoppen met etnisch profileren’

Was het voorval op Eindhoven Airport de eerste keer dat u er door de marechaussee werd uitgepikt?

„Nee, absoluut niet. Toen ik in Brussel studeerde, werd ik aan de Belgisch-Nederlandse grens met mijn auto vaak aan de kant gezet. Telkens als ik rechts van mij een motor van de Koninklijke Marechaussee zag opdoemen, werd ik even later naar een parkeerplaats geleid. Dat was bijna één op één. Meestal stond ik daar met andere donkere mensen. Soms waren er Polen bij. Een van de laatste keren dat het gebeurde, heb ik de marechaussee erop aangesproken. Een van de marechaussees was erg vriendelijk, maar zijn collega kon zich niet inleven. Die wilde niet begrijpen dat dit voor mij heel vervelend en stigmatiserend is.”

Na de controle op Eindhoven Airport heeft u op sociale media uw frustratie geuit. Wat gebeurde er daarna?

„Er kwam publiciteit en er werden Kamervragen gesteld. Ik werd door de marechaussee gevraagd een klacht in te dienen. Na diverse gesprekken met medewerkers en leidinggevenden kwam er een hoorzitting met de betrokken marechaussees. Etniciteit bleek inderdaad onderdeel van de selectie, samen met andere kenmerken. Omdat ze me dat op het vliegveld niet hadden uitgelegd, zou de schijn van etnisch profileren zijn gewekt en werd mijn klacht gegrond verklaard.”

Tijdens de hoorzitting werden drie selectiecriteria genoemd op basis waarvan Bamenga volgens de marechaussee op Eindhoven Airport apart was genomen: „een niet-Nederlands uiterlijk, snel lopend en keurig gekleed”. Deze kenmerken zouden kunnen duiden op „Nigeriaanse geldsmokkelaars”. Bamenga is geboren in Congo.

Lees ook ervaringen van mensen die vaak staande gehouden worden

„Ook nadat mijn klacht gegrond was verklaard, ben ik met de leiding van de marechaussee in gesprek gebleven. Ik heb ze gevraagd hoe je selecteert op een ‘niet-Nederlandse uiterlijk’. Hoe ziet zo iemand eruit? Ik ben namelijk ook een Nederlander. Er kwam geen oplossing voor dit structurele probleem. Daarom stappen we nu naar de rechter.”

Bent u niet bang dat het werk van de marechaussee minder effectief wordt als etniciteit bij controles niet meer mag worden meegewogen?

„Nee, daar ben ik niet bang voor. Het is niet gebleken dat etnisch profileren effectief is. Maar ik kom eigenlijk niet eens toe aan die vraag. Het gaat hier om een verboden vorm van discriminatie. Zeker als overheidsorgaan moet je burgers beschermen tegen dit soort onrecht. Kijk, ik heb een goede opleiding en een goede baan. Ik overleef het wel. Het gaat mij om die stagiair die vanwege zijn achternaam niet aan een echte baan komt. Die is kwetsbaar en drijft door dit soort ervaringen verder af van de samenleving. Juist omdat ik mij wel kan verweren, voel ik de noodzaak om hier voor iedereen wat tegen te doen.”

Lees ook de politieman die etnisch geprofileerd werd