Terug naar de krant

Mensenrechtenorganisaties eisen dat de staat stopt met etnisch profileren

Leeslijst Nieuws

Grenscontroles Mensenrechtenorganisaties eisen dat de staat stopt met selecteren op grond van etniciteit.

Leeslijst

De Koninklijke Marechaussee moet stoppen met etnisch profileren bij grenscontroles. Deze eis legt een verbond van mensenrechtenorganisaties neer in een rechtszaak tegen de staat, die deze woensdag begint. Mede-eisers zijn twee Nederlanders met een donkere huidskleur, die zeggen vanwege hun etniciteit vaak te worden gecontroleerd als ze in Nederland arriveren.

Volgens de dagvaarding van de eisers, waaronder Amnesty International en het Nederlands Juristen Comité voor de Mensenrechten (NJCM), is het hanteren van etniciteit als selectiecriterium in strijd met het discriminatieverbod. Voor het maken van dergelijk onderscheid zou geen objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaan.

De marechaussee erkent dat etniciteit onderdeel uitmaakt van risicoprofielen die worden gebruikt om burgers te selecteren voor de zogenaamde ‘Mobiel Toezicht Veiligheid-controles’. Hierbij kunnen reizigers staande worden gehouden zonder dat er sprake is van een individuele verdenking. De controles dienen om illegale immigratie, mensensmokkel en fraude met reis- en identiteitsdocumenten te bestrijden.

Volgens een woordvoerder van de marechaussee is er geen sprake van etnisch profileren, omdat etniciteit op zich nooit aanleiding zou zijn om iemand staande te houden. „Wij werken met risicoprofielen, waarin etniciteit maar een van de kenmerken is op basis waarvan iemand gecontroleerd kan worden”, aldus de woordvoerder. Hij geeft het voorbeeld van een man met een paspoort uit een Afrikaans land die een pak draagt dat twee maten te groot is. „Als wij weten dat het in een bepaald deel van Afrika onrustig is, dan kan dat ertoe leiden dat iemand zich voordoet als zakenman om met een vals paspoort Nederland binnen te komen. Als hij zich dan ook nog zenuwachtig gedraagt, dan kan zo iemand uit de rij worden gehaald voor een controle.”

In antwoord op Kamervragen schreven ook minister Ank Bijleveld (Defensie, CDA) en toenmalig staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Mark Harbers (VVD) in 2018 dat „uiterlijk voorkomen (waaronder etniciteit)” onderdeel kan uitmaken van de risicoprofielen.

De eisers stellen dat individuele marechaussees grote vrijheid hebben om zelf te bepalen wie ze controleren. Bij hun deels intuïtieve beslissingen zouden vooroordelen bewust of onbewust een rol kunnen spelen. Omdat etniciteit in het selectieproces mag worden meegewogen, zou dat discriminatie in de hand werken.

Lees ook ‘Wat is dat, een ‘niet-Nederlands uiterlijk’?’
‘Wat is dat, een  ‘niet-Nederlands uiterlijk’?’

Onderbuik

Volgens advocaat Merel Hendrickx van het Public Interest Litigation Project (PILP), onderdeel van het NJCM, kan de marechaussee ook zonder selectie op etniciteit effectief controleren. „Je kan willekeurig mensen uit de rij halen. Dan mis je de mensen die je op basis van je onderbuik zou kiezen. Maar dan heb je wel de mensen die niet aan het standaard risicoprofiel voldoen, maar mogelijk toch met valse documenten reizen”, aldus Hendrickx. In de dagvaarding stellen de eisers dat etnisch profileren ook niet effectief is. PILP boekte onlangs succes bij de Haagse rechtbank toen risicoprofileringssysteem SyRI werd verboden vanwege schending van de privacy.

Een van de eisers in de zaak tegen etnisch profileren is Mpanzu Bamenga uit Eindhoven. Dit voormalige gemeenteraadslid voor D66 diende een klacht in bij de marechaussee, nadat hij op vliegveld Eindhoven uit de rij werd gehaald voor een controle. Zijn klacht werd gegrond verklaard, omdat de schijn van etnisch profileren zou zijn gewekt. Volgens de marechaussee was daarvan echter geen sprake.

Correctie (26 februari 2020): In een eerdere versie stond in de intro dat de staat moet stoppen met selecteren op grond van ras. Bedoeld werd te stoppen met etnisch profileren. De intro is aanpast.

Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 26 februari 2020.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in