De nieuwe fase in het brexit-overleg? Die is ver weg
De aanstaande brexit-onderhandelingen tussen het VK en de EU zouden een nieuwe fase moeten inluiden, maar beide partijen bakkeleien nog over een oude afspraak.
De tweede fase van de brexit-onderhandelingen moet nog beginnen – aanstaande maandagmiddag is het zo ver – maar de sfeer is nu al verziekt door een splijtzwam uit fase één: de kwestie Noord-Ierland. De EU is onaangenaam verrast door geluiden uit Londen dat de Britse regering de in oktober beklonken afspraken over douanecontroles in Noord-Ierse (lucht)havens weigert na te leven.
Dinsdag werden de uitgangspunten bekend waarmee het team van EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier de komende maanden het gesprek met de Britten aangaat. Dat handelsoverleg is al zwaar genoeg en staat onder enorme tijdsdruk (zie kader). Eind dit jaar eindigt immers de brexit-overgangsperiode waarin nagenoeg niets verandert. Een conflict over een afspraak die vorig jaar met bloed, zweet en tranen tot stand is gekomen, zou het pessimisme over het bereiken van een handelsakkoord alleen maar vergroten.
Barnier zei met ‘verbazing’ te hebben geluisterd naar Brandon Lewis, de nieuwe minister voor Noord-Ierland in de regering van premier Johnson. “We hebben altijd gezegd dat er geen (handels)grens komt in de Ierse Zee”, zei Lewis maandag tijdens een bezoek aan Noord-Ierland. “Er zal volledig vrije toegang zijn voor bedrijven.”
De gewraakte ‘backstop’ van zijn voorganger May
In de terugtrekkingsovereenkomst tussen de EU en het VK is vorig jaar echter afgesproken dat die handelsgrens onvermijdelijk is. Dat was het gevolg van de heronderhandeling met Johnson, die aan deze regeling de voorkeur gaf boven de gewraakte ‘backstop’ van zijn voorganger May.
Volgens dat aangepaste akkoord krijgt Noord-Ierland binnen het VK een speciale status om een nieuwe landsgrens met EU-land Ierland te voorkomen. Gevolg is dat alle goederen vanuit het Groot-Britse eiland vanaf 1 januari in Noord-Ierland moeten worden gecontroleerd. Goederen die in Noord-Ierland blijven, zullen namelijk onder een ander douaneregime vallen dan halffabricaten of goederen die in transit zijn naar Ierland of een ander EU-land. Barnier adviseerde Lewis om ‘het terugtrekkingsakkoord tot in detail te lezen’.
The Sunday Times meldde dat de regering-Johnson naarstig op zoek is naar juridische mogelijkheden om onder die douanecontroles uit te komen. Die taak zou zijn neergelegd bij de nieuwe regeringsjurist Suella Braverman. Zij verving eerder deze maand Geoffrey Cox in die rol, naar verluidt omdat Cox niet bereid was dit vuile karweitje op te knappen.
Barnier was dinsdag humeuriger dan anders door deze Britse manoeuvres, die volgens hem dodelijk zijn voor het wederzijdse vertrouwen. “In de zomer zal ik de uitwerking van de Noord-Ierse afspraken inventariseren”, zei de Fransman op waarschuwende toon. Vooralsnog blijkt echter nergens uit dat Londen voorbereidingen treft voor douanecontroles.
De pijnpunten van de tweede ronde
Nu het EU-onderhandelingsmandaat dinsdag officieel is vastgesteld, kan het handelsoverleg op maandagmiddag in Brussel beginnen. Die openingsronde duurt drie dagen. Tegenover EU-hoofdonderhandelaar Michel Barnier zit David Frost, alweer de vierde Britse brexit-onderhandelaar sinds 2016. De tweede ronde zal in Londen zijn, ook in maart. De deadline voor een akkoord is oktober. De rest van het jaar gaat op aan goedkeuringsprocedures – áls het lukt.
Een kleine greep uit de pijnpunten:
• Visserij. De EU wil dat alles blijft zoals het is: toegang van vissers uit acht EU-landen tot Britse wateren plus de gebruikelijke verdeling van visquota (inclusief VK), in ruil voor onbeperkte toegang van Britse visproducten tot de EU-markt. Londen wil de eigen wateren weer voor zichzelf.
• ‘Egaal speelveld’. Als het VK naadloos wil blijven handelen met de EU, moet het bepaalde EU-regels over onder meer arbeidsrecht en milieu blijven volgen. Anders worden EU-bedrijven valselijk beconcurreerd. Londen wil én naadloze handel én volledige beleidsvrijheid.
• Arbitrage. Conflicten worden voorgelegd aan een arbitragepanel, bestaande uit een EU-vertegenwoordiger, een Brit en een onafhankelijk iemand. Als het gaat om interpretatie van EU-wetgeving heeft het EU-Hof van Justitie zeggenschap. Dat zet kwaad bloed in Londen. “De rol van het Hof wordt in de Britse pers enorm overdreven”, zegt een Brusselse ingewijde daarover.
Lees ook:De brexit-staredown is voorbij, het knokken kan beginnen
De EU stelt vandaag haar mandaat om te onderhandelen vast. Ook de regering-Johnson komt hierover bijeen. De sfeer was de afgelopen maand bedroevend slecht.
Ook na de brexit liggen Brussel en Londen op ramkoers
In de aanloop naar de tweede, moeilijkere fase van het brexit-overleg lijken de kampen mijlenver van elkaar verwijderd.