Direct naar artikelinhoud
Ecosysteem

De sperwer, de hermelijn en de naaktslak: ook in hun bloed zit dodelijk rattengif

De bruine rat.

Gif waarmee boeren en bedrijven ratten en muizen bestrijden, verspreidt zich verder door de voedselketen dan gedacht. Met potentieel dodelijke gevolgen.

‘Verbaasd’ is onderzoeker Adriaan Guldemond van het Centrum Landbouw en Milieu (CLM) wel, zegt hij. Guldemond onderzocht met zijn collega's in opdracht van het ministerie van infrastructuur de verspreiding van rattengif door Nederlandse ecosystemen. “Ik had niet gedacht dat we rattengif in zoveel verschillende soorten zouden aantreffen.” Zijn team vond het gif zelfs in sperwers, zegt hij.  “Die eten geen muizen of ratten, maar andere vogels. Daardoor zie je dat dat gif dus ook in mussen, vinken en mezen terechtkomt. Het gif gaat ver de voedselketen in.”

Rattenbestrijders bieden het gif aan in lokdozen, waar een ingang in zit op muizen- en rattenformaat. Maar de kleine vogels die de sperwer graag eet kunnen er ook doorheen. Ze worden aangetrokken door het ook voor hen smakelijke lokvoer, vaak vetten of granen. En zo krijgt de sperwer ook gif in zijn lijf.

Sinds 2017 gelden er strengere regels voor het gebruik van zogenoemde anticoagulante rodenticiden, een zwaar soort rattengif. Het mag alleen worden gebruikt om huismuizen en zwarte en bruine ratten te verdelgen, maar maakt dus tal van andere slachtoffers. Andere muizensoorten, zoals de spitsmuis, maar ook de hermelijn, bunzing en wezel, die allemaal graag muis eten, vallen eraan ten prooi. Ook uilensoorten, muizenjagers bij uitstek, hebben het gif in hun bloed, ontdekten de onderzoekers. Sommige zelfs in zulke hoge concentraties dat het dodelijk kan zijn.

Een vergiftigd dier sterft aan interne bloedingen

Het rattengif werkt als een bloedverdunner. Een vergiftigd dier is niet op slag dood, maar sterft na een tijdje aan interne bloedingen. Daar zit ook een probleem, zegt Guldemond. “Een vergiftigde muis loopt nog wel even rond.” Tijd genoeg dus voor een uil of wezel om het besmette dier te verschalken. En de afbraak van het gif gaat langzaam: de zogenaamde halveringstijd is maximaal 220 dagen. Zo kan het gif zich ophopen in de voedselketen.

De onderzoekers legden met cameravallen vast hoe muizen het lokvoer uit de doosjes slepen. Een primeur: met gif slepende muizen had nog niemand ooit gezien. Door dat gesleep, eten meer dieren ‘buiten de doelgroep’ het gif, zoals naaktslakken. Omdat die een ander soort metabolisme heeft, heeft die er niet zo veel last. Maar de das die de slak opeet op den duur wel. Jammer, vindt Guldemond. “Met de das gaat het eindelijk weer redelijk goed in Nederland.”

Guldemond en zijn collega's pleiten ervoor om de regels nog strenger te maken. Rattenbestrijders moeten nu eerst kijken of ze woningen of (boeren)bedrijven beter kunnen isoleren. Pas als ze met vallen hebben geprobeerd de muizen- of rattenpopulatie terug te brengen, mogen ze gif inzetten. Maar volgens Guldemond kan er in de preventie en bij het vangen van de dieren nog veel gewonnen worden. Gif is bovendien niet alles, zegt hij. "We zien nu al resistente ratten rondlopen. Op de lange termijn is dit gif niet de oplossing.”

Lees ook:

Buizerds gezocht, voor op de snijtafel

Biodiversiteitscentrum Naturalis zoekt dode buizerds. Hun lever, het afvalputje van het lichaam, vertelt veel over milieuvervuilende stoffen in het gebied waar ze leefden.