Foto bewijst aanwezigheid oorlogsmisdadiger Demjanjuk in vernietigingskamp Sobibor
Hij is zijn aanwezigheid in vernietigingskamp Sobibor tot zijn dood blijven ontkennen, maar twee recentelijk opgedoken foto’s maken het vrijwel zeker dat Iwan Demjanjuk daar wel degelijk was.
In Berlijn worden dinsdagmiddag tientallen foto’s van Sobibor gepresenteerd. Van dit voormalige vernietigingskamp in Oost-Polen waren tot nu toe maar twee foto’s bekend. Op twee van de foto’s die gemaakt zijn in het kamp tijdens de Holocaust staat volgens de Duitse politie vrijwel zeker ook oorlogsmisdadiger Iwan Demjanjuk.
De ruim 350 foto’s tellende collectie is afkomstig uit de nalatenschap van de plaatsvervangend kampcommandant van Sobibor, Johann Niemann. Ze werden door een hobbyhistoricus ontdekt bij zijn kleinzoon.
Demjanjuk poseert op twee groepsfoto’s van de zogenoemde Trawniki, de onder Sovjet-krijgsgevangenen geronselde helpers voor het vuile werk in de concentratie- en vernietigingskampen. Beide foto’s zouden volgens de Duitse organisatie Bildungswerk Stanislaw Hantz, die vier jaar lang onderzoek deed naar de foto’s, op het trainingsveld voor het kamppersoneel gemaakt zijn. Dat lag midden in Sobibor. Volgens Bildungswerk Stanislaw Hantz zijn op een van de twee foto’s links in de hoek de schoorsteen van de gaskamers en de gevel van de barak waar het haar van de vrouwen werd afgeknipt te zien.
Het Kriminaltechnischen Institut, het forensisch instituut van de Duitse politie in Baden-Württemberg, analyseerde de verschillende delen van zijn gezicht en vergeleek die met andere foto’s van Demjanjuk. Volgens Jürgen Glodek, de toenmalige chef van de afdeling gespecialiseerd in foto-identificaties, kan ‘met 99 procent zekerheid worden vastgesteld’ dat het om Demjanjuk gaat.
De foto’s van Demjanjuk op de plaats delict hebben juridisch geen gevolgen. Met het overlijden van de dader is ook de strafzaak gesloten. Historisch zijn de beelden wel van belang, omdat ze tonen waarvoor hij veroordeeld is: zijn aanwezigheid in het kamp tijdens de vernietiging.
Demjanjuk werd in 2011 door de Duitse rechtbank tot 5 jaar gevangenisstraf veroordeeld voor medeplichtigheid aan de moord op ruim 28 duizend mensen in Sobibor. Een jaar later stierf hij op 91-jarige leeftijd in een verzorgingshuis in Beieren in afwachting van zijn hoger beroep. Hij heeft tot zijn dood ontkend dat hij aanwezig was in het kamp.
Met de vondst van de 350 foto’s komt ruim 76 jaar na de afbraak het vernietigingskamp in beeld. De beelden tonen vooral het zogenoemde Vorlager, waar de Duitsers en de Oekraïense wachters woonden. De foto’s onderschrijven de getuigenverklaringen die overlevenden over Sobibor aflegden: het zag er haast lieflijk uit van de buitenkant. Achter de façade lagen de acht gaskamers waarin een geschat aantal van 170 duizend Joden de dood vond tussen april 1942 en oktober 1943.
Op de foto’s die Niemann heeft opgenomen in de twee fotoalbums zijn de gruwelen verhuld. Vermoedelijk heeft hij in de twee boeken vooral zijn razendsnelle nazicarrière willen vastleggen. Die eindigde in oktober 1943 in Sobibor, hij werd als tweede Duitser vermoord tijdens de opstand in het kamp, de meest succesvolle revolte van de Holocaust.
Lees zaterdag in de Volkskrant meer over de carrière van Johann Niemann, vernietigingsexpert.
Mijn bevrijding
75 jaar geleden werd ons land bevrijd en daar staat de Volkskrant uitgebreid bij stil. Bekijk hier hoe Nederland er precies 75 jaar geleden uitzag en ontdek telkens nieuwe persoonlijke bevrijdingsverhalen uit nieuw bevrijd gebied.
Of lees direct deze bevrijdingsverhalen
De Duitse Jood Paul Guggenheim woonde voor de oorlog al tien jaar in Nederland, maar dat gaf hem geen paspoort. Toen Paul via Cuba aan de Holocaust ontsnapte, wilde hij Nederland toch helpen ‘bevrijden van die beesten’. Zijn zoon ontdekte het verhaal door het koffertje dat tientallen jaren gesloten bleef, dan toch te openen.
In het huis van het gezin-Plompen in Valkenswaard zaten tijdens de oorlog Duitsers ingekwartierd: Hans en Karl. In hetzelfde huis zat later een Joodse vrouw ondergedoken. En zij was niet de laatste gast
Ze zijn de tachtig gepasseerd en merken dat de wonden van de Tweede Wereldoorlog 75 jaar na de bevrijding nog niet zijn geheeld. Kunnen nieuwe technieken hen helpen? Hoe Nederland omging met het psychische leed van de oorlog - toen en nu.