Worden de gevolgen van pandemieën onderschat?
De grootste pandemie in de moderne geschiedenis is zonder twijfel de Spaanse griep die in 1918 uitbrak. Geschat wordt dat 40 miljoen burgers hun leven verloren. Bij gebrek aan betrouwbare data zijn de economische kosten van die wereldwijde epidemie nauwelijks in te schatten. Maar die moeten enorm zijn geweest, ook omdat vooral het gezonde deel van de wereldbevolking – de leeftijdsklasse tussen 25 en 45 jaar – werd getroffen.
Het coronavirus zal vermoedelijk niet tot zoveel doden leiden. Maar de rekening voor de economie kan in de vele honderden miljarden lopen. Nu al wordt door de totale isolatie van een stad, de verlenging van de vakanties, de terugloop van consumptiebestedingen, handel en toerisme de schade voor de Chinese economie geschat op 200 miljard dollar. De economische groei van het land zou dit jaar kunnen dalen tot onder de 5 procent.
In de 20ste eeuw waren pandemieën aanvankelijk een vrij uitzonderlijk verschijnsel. Na de Spaanse griep volgden de Aziatische van 1957 en de Hongkong-griep van 1968, maar die hadden veel minder impact. De laatste decennia lijkt het aantal pandemieën te exploderen en sneller om zich heen te grijpen.
De explosie van het wereldwijde handels- en reizigersverkeer zal daar zeker debet aan zijn. Een kleine greep: ebola, Sars, Zika, Mers, gekkekoeienziekte, varkensgriep en vogelgriep. Maandelijks onderzoekt de wereldgezondheidsorganisatie WHO dertig potentiële pandemieën. In 2003 trof Sars 8.000 mensen, van wie er bijna 800 overleden. De uitbraak van Mers in Zuid-Korea twaalf jaar later kostte ‘maar’ 38 levens. Maar de economische schade was groter. Het toerisme daalde met 41 procent, 16 duizend Koreanen gingen in quarantaine en restaurants, theaters en winkelcentra zagen wekenlang geen kip.
Ebola had in West-Afrika nog fatalere gevolgen – niet alleen in dodelijke slachtoffers. De economische groei van Liberia daalde in één jaar van 8,7 naar 0,7 procent, in Sierra Leone van 5,3 tot 0,8 procent, in Guinee van 4 tot 0,1 procent. De landen zijn er nog altijd niet bovenop. De gevolgen laten zich langer gelden.
De gekkekoeienziekte leidde ertoe dat Groot-Brittannië tien jaar lang geen rundvlees meer mocht exporteren naar de EU. De Wereldbank schatte dat de jaarlijkse kosten van pandemieën voor de wereldeconomie nu al 570 miljard dollar – een half biljoen euro – bedragen. En dat kan exploderen naar een bedrag tussen de 6 en 8 biljoen dollar als een pandemie echt toeslaat.
In medisch vakblad The Lancet werden de economische risico’s van pandemieën vergeleken met die van de klimaatveranderingen. ‘De economische gevolgen bestaan niet zozeer uit de directe kosten van de ziekte zelf, maar uit terugvallende consumptie, tekorten op de arbeidsmarkten en verstoringen in de financiële sector.’
Uit de koersdalingen op de beurzen blijkt al dat corona in economisch opzicht de schade van de Spaanse griep kan evenaren.