Direct naar artikelinhoud
ANALYSEJOHNSONS MONSTERZEGE

Vrij spel voor de blonde kameleon van Downing Street

De Britse premier Johnson spreekt vrijdag buiten ambtswoning 10 Downing Street, een dag na de monsterzege van zijn Conservatieve Partij in de parlementsverkiezingen.Beeld AP

Boris Johnson heeft een klinkende overwinning behaald bij de verkiezingen. Wat bezielt de Britten van alle rangen en standen om flamboyante politicus zoveel vertrouwen te geven? En wat zijn de gevolgen van deze uitslag?

Eindelijk heeft Boris Johnson gewonnen in Clwyd South. Als jonge Conservatief was hij in 1997 kandidaat in dit kiesdistrict in het noordoosten van Wales, rondrijdend in een Jaguar en met een Welshe woordenschat die niet verder ging dan ‘pysgod a sglodion, os gwelwch yn dda’ (fish and chips, please). Hij verloor kansloos. ‘Ik bevocht Clwyd South en Clwyd South vocht terug,’ zo zou hij zijn politieke ontgroening later met gevoel voor zelfspot samenvatten.

Nu, 22 jaar later, behoort Clwyd South tot de onwaarschijnlijke zegereeks van de Conservatieven (365 zetels, tegen 203 voor Labour) onder leiding van de politieke kameleon met de blonde haardos. In de historische nacht van donderdag op vrijdag vielen kiesdistricten waar de stemmen van Labour decennialang werden gewogen in plaats van geteld. Plekken in Wales en Midden- & Noord-Engeland die hebben geleden onder het thatcherisme, kleurden blauw. Opeens was de Conservatieve Partij de nieuwe arbeiderspartij. 

Al weken regenden het anekdotes over leden van de arbeidersklasse die meer vertrouwen leken te hebben in de semi-aristocratische Johnson dan in Jeremy Corbyn, de leider van de Labourpartij. De Brexit bleek de katalysator te zijn. Mensen die voor het vertrek uit de Europese Unie hadden gestemd, voelden zich genegeerd en verraden door Labour. Johnsons simpele boodschap ‘Get Brexit Done’ bleek goed te vallen, net als ‘Take Back Control’ in de aanloop naar het EU-referendum van 2016.

‘Common touch’

Dat Johnson een moeizame verhouding met de waarheid heeft, was geen probleem. In de optiek van veel Britten uit achtergebleven gebieden zijn de meeste politici leugenaars. Waar de 55-jarige Old Etonian anders dan zijn voorgangster en rivalen over beschikte, was de ‘common touch’. Hier dook een van de eigenaardigheden op van de Britse klassenmaatschappij: de band tussen de upper class en de working class, iets dat nooit echt begrepen is door Karl Marx en diens volgelingen.

Of, zoals een oud Engels gezegde luidt: ‘Everybody loves a lord.’

In zijn overwinningstoespraak, vrijdagochtend in het Londense Queen Elizabeth Centre, klonk het besef door hoe moeilijk de keuze voor veel Welshmen en noorderlingen is geweest om het kruisje, met een weifelende hand, achter de naam van de Conservatieve kandidaat te zetten. Als premier moet hij het in hem gestelde vertrouwen eerbiedigen. Het opkomen voor mensen in vervallen industriegebieden is niet de natuurlijke missie voor de Conservatieve Partij, de partij van de welgestelden.

Het waarmaken van de Brexit is Johnsons eerste doel, en hij heeft er alle vertrouwen in dat er snel een vrijhandelsakkoord met de EU kan komen. Dat hij de grootste Conservatieve meerderheid sinds de Thatcher-jaren heeft, is een voordeel. Anders dan David Cameron en Theresa May is hij niet lang een gijzelaar van de ‘brextremisten’ binnen zijn eigen partij. Het staat hem vrij om een zachtere Brexit te bewerkstelligen dan de John Redwoods en Jacob Rees-Moggs van deze wereld willen.

Die vrijheid heeft hij ook op sociaal-economisch gebied. In zijn dagen als burgemeester van Londen had Johnson zich ontpopt als een sociaal bewogen Conservatief. Zo pleitte hij voor amnestie voor illegalen die al jaren in het land waren en voerde hij een hoofdstedelijk minimumloon in. Het idee om het eiland om te toveren tot een Singapore-in-de-Noordzee, iets wat de radicale brexiteers willen, is laatste tijd weinig meer vernomen.

The People’s Government

Johnson profileert zichzelf als een One Nation-Conservatief, iemand die streeft naar het verkleinen van de kloof tussen rijk en arm. Het probleem is wel dat veel Conservatieven die tot deze vleugel behoren – zoals Kenneth Clarke, Rory Stewart en Dominic Grieve – afgelopen maanden uit de fractie zijn gezet en Westminster al dan niet vrijwillig hebben verlaten. Dat hij gaat mikken op het politieke midden dat door Labour is verlaten, bewijst de benaming van zijn nieuwe regering, The People’s Governement, iets wat bedacht had kunnen zijn door Tony Blair.

De geest van de oud-premier waart rond. Het Conservatieve verkiezingsprogramma doet meer denken aan New Labour dan aan het thatcherisme, wat ook gold voor de inhoud van Johnsons overwinningstoespraak. Hij sprak over een ‘new dawn’, een nieuwe dageraad, een term die ook Blair in 1997 gebruikte. Een paar uur eerder was vanuit het noordoosten het nieuws gekomen dat ook Sedgefield, het mijnwerkersdistrict dat jarenlang door Blair werd vertegenwoordigd, dankzij de Boris-factor in Conservatieve handen was gevallen.

Na deze tijding klonk op het Conservatieve hoofdkwartier Things Can Only Get Better, het lijflied van New Labour. Dat dingen beter worden valt te hopen voor de eilandbewoners. In vergelijking met 1997 staat het Verenigd Koninkrijk er slechter voor. De Brexit is en blijft een ongewis avontuur, terwijl de uitslagen in zowel Noord-Ierland als Schotland doen vrezen voor de toekomst van de Britse unie. Vertrouw me, luidde Johnsons boodschap, een verzoek dat met argwaan werd aangehoord.

The People’s Government
Beeld Volkskrant infographics

Een flink pak slaag voor Corbyn en Labour
De Britten hebben Corbyn en Labour met de grond gelijk gemaakt. Zelfs in de meest hardnekkige rode districten hebben ze verloren. De verkiezingsuitslag legt de klassenstrijd in de partij bloot.

Hoe nu verder met de economie, Brussel en de Schotten?
Welke gevolgen heeft de monsterzege van Boris Johnson in de Britse verkiezingen voor de Schotten, Europa en de economie?