Stikstofwet lijkt het toch te halen, met dank aan Otten

De zoektocht van het kabinet duurde een week, maar de spoedwet die de stikstofcrisis tijdelijk moet sussen lijkt op een meerderheid in de Eerste Kamer te kunnen rekenen.

Vrijdagavond liet Henk Otten weten dat zijn driekoppige senaatsfractie, de Groep Otten, van plan is dinsdag vóór de wet te stemmen. „Wij zijn geen fan van deze wet”, zei Otten na een gesprek in het Torentje met premier Mark Rutte (VVD) en minister van Financiën Wopke Hoekstra (CDA). „Maar we nemen wel onze verantwoordelijkheid.”

Het kabinet zocht deze week met grote inspanning naar een meerderheid voor de spoedwet. Doel van die wet is om met behulp van natuurmaatregelen en ander veevoer de stikstofschade terug te dringen en zo ruimte voor de bouw van woningen en infrastructuur vrij te maken. De wet vormt de hoofdmoot van een noodpakket waartoe de coalitie begin vorige maand besloot en waarin ook de verlaging van de maximumsnelheid van 130 naar 100 kilometer per uur overdag was meegenomen.

Die meerderheid bleek niet zomaar gevonden, ook al kon de snelheidsverlaging – het controversieelste element in het noodpakket – zonder tussenkomst van de Eerste en Tweede Kamer worden geregeld. Volgens linkse partijen gingen de aangekondigde maatregelen in de wet niet ver genoeg, rechtse partijen vonden de ingrepen juist te ver gaan. In de Tweede Kamer werd de wet nipt aangenomen, maar de steun van dezelfde partijen zou in de Eerste Kamer onvoldoende zijn.

Natuur, ov, rekenrente en gebedsoproepen

Het leidde tot een week aan onderhandelingen tussen kabinet en oppositie, een spel dat vaak in het openbaar werd gespeeld.

Jesse Klaver (GroenLinks) en Lodewijk Asscher (PvdA) kregen deze week onder het toeziend oog van een hoop camera’s bezoek op hun fractiekamers van minister Carola Schouten (Landbouw, ChristenUnie), die namens het kabinet de regie voert in het stikstofdossier, en haar collega Wopke Hoekstra (Financiën, CDA), die begin deze week liet weten dat het „evident” was dat het oplossen van de stikstofcrisis geld ging kosten. Donderdagavond was het de beurt aan Forum voor Democratie-voorman Thierry Baudet, die langs mocht komen bij Hoekstra’s ministerie om eventuele steun van zijn senaatsfractie te bespreken.

Lees ook ‘Stikstofcrisis was niet nodig, Nederland is te voorzichtig’

Het was een week waarin oppositiepartijen een voor een hun steun als onmisbaar presenteerden. Allemaal waren ze best bereid vóór te stemmen – als het kabinet hun maar iets gunde. GroenLinks (8 Eerste Kamerzetels) wilde in ruil voor steun extra geld zien voor natuurbescherming. De PvdA (6 zetels) pleitte daarnaast voor investeringen in openbaar vervoer. Forum voor Democratie (9 zetels) eiste onder meer een stop op islamitische gebedsoproepen door moskeeën en een referendum over het klimaatakkoord als wisselgeld.

Zelfs 50Plus, dat in de Tweede Kamer al vóór had gestemd, wilde bij nader inzien nog eens praten met het kabinet over de rekenrente voor de pensioenen, aldus partijleider Henk Krol in WNL op Zondag. Anders zou zijn Eerste Kamerfractie weleens tegen de spoedwet kunnen stemmen.

Geen ‘chantagepolitiek’ maar ‘verantwoordelijkheid nemen’

Otten speelde een andere troefkaart: hij had van het kabinet geen tegenprestatie in ruil voor zijn steun geëist, vertelde hij vrijdagavond. Juist niet. In plaats van „chantagepolitiek” koos hij ervoor zijn „verantwoordelijkheid te nemen”, aldus Otten. En dus stemmen de drie senatoren van de Groep Otten, die deze zomer alle drie vertrokken bij Forum voor Democratie, dinsdag in met de spoedwet.

Daarmee heeft het kabinet naar verwachting ook in de Eerste Kamer een meerderheid binnen, want behalve de coalitiepartijen stemmen ook SGP en 50Plus zeer waarschijnlijk vóór de wet. Die laatste partij heeft zelfs nog uitzicht gekregen op een kabinetsgunst: mogelijk komt er een onderzoek naar de rekenrente, precies zoals 50Plus-senator Martin van Rooijen het graag ziet.

Na de Provinciale Staten- en Eerste Kamerverkiezingen leken PvdA en GroenLinks de belangrijkste partners voor het kabinet te worden, nu de coalitie in de senaat geen meerderheid meer heeft. Beide partijen hebben voldoende zetels om het kabinet over de streep te helpen, en worden vaak als aantrekkelijker gezien dan het nog grotere Forum voor Democratie.

Maar het steekspel rond de stikstofwet laat zien: ook Groep Otten (3 zetels), SGP (2 zetels) en 50Plus (2 zetels) kunnen het kabinet voortaan uit de brand helpen. „Het kleine motorblok op rechts”, constateert Van Rooijen goedkeurend. „PvdA en GroenLinks dachten dat zij de baas werden. Maar dat worden wij.”