Honderden pinautomaten minder na plofkraken: ‘Helaas, de cash is op’

Ria van Eijk (84), staat bij de kassa in de lokale supermarkt van Andijk. „Mag ik bijpinnen”, vraagt ze aan de cassière. Het antwoord valt tegen: „Sorry mevrouw! Al het cashgeld is op.”

En naar de pinautomaat kan ook niet. De enige pinautomaat in het kleine dorp in de kop van Noord-Holland kan niet meer worden gebruikt. Begin december was het een van de 470 geldautomaten van ABN Amro die werden gesloten. „Schandalig. Tot een aantal jaar geleden hadden we er drie. Nu nul”, zegt Van Eijk. De bank ging over tot de „noodmaatregel” omdat een bepaald type geldautomaat doelwit was geworden van een nieuwe golf „gewelddadige plofkraken”.

Sinds de sluiting van de automaat in Andijk heeft Wilma Sijn (60) iedere dag minstens honderd mensen in haar winkel die willen bijpinnen. „Onze contanten waren eigenlijk meteen op”, vertelt ze, terwijl mevrouw Van Eijk met haar laatste cash een velletje kerstzegels afrekent.

ABN Amro sloot tijdelijk meer dan de helft van zijn pinautomaten, maar het effect op bereikbaarheid van geldautomaten in de rest van het land is relatief klein. Alleen in Andijk is er geen pinautomaat meer binnen een straal van vijf kilometer, blijkt uit een analyse van het Nederlandse geolocatiebedrijf Geodan, in opdracht van NRC. Die vijf kilometer is een bereikbaarheidsnorm, vastgesteld door het Maatschappelijk Overleg Betaalverkeer (MOB), waar naast de grote banken ook de toezichthouder DNB en diverse belangenorganisaties zitten, zoals de Consumentenbond.

„Het gaat om een beperkte overschrijding van de wettelijke normering”, schrijft Geodan in de analyse. Minder dan een honderdste van een procent van alle Nederlanders woont door de sluiting niet langer in een straal van vijf kilometer van een pinautomaat. Het gaat om nog geen zesduizend mensen.

‘Te ver voor mijn Mercedes’

Een groot deel van die mensen woont in Andijk. Daar ligt de dichtstbijzijnde pinautomaat nu verder weg dan de norm: in Wervershoof, 7,5 kilometer verderop. „Veel te ver voor deze Mercedes”, vertelt mevrouw Van Eijk, met een veelzeggende blik op haar rollator. Juist ouderen maken nog relatief veel gebruik van cash. „En zij kunnen niet zomaar naar een ander dorp om ‘eventjes’ te gaan pinnen”, zegt Cindy Greydanus (39).

In plaatsen als Andijk wonen weinig mensen, en die worden dus als eerste getroffen, zegt Joyce Donat, woordvoerder van de Consumentenbond. Maar niet alleen ouderen missen de automaat, zegt ze, ook mensen met een (visuele) beperking en laaggeletterden. Die laatste groep bestaat volgens Stichting Lezen en Schrijven uit tweeënhalf miljoen mensen. „Sociale uitsluiting ligt op de loer”, zegt Donat. Cash moet daarom altijd een optie blijven. Het MOB houdt in de gaten of de bereikbaarheid behouden blijft.

Nederlanders trekken steeds minder geld uit de muur. In 2018 gebeurde dat nog 276 miljoen keer, een daling van 40 procent ten opzichte van tien jaar eerder. Het aantal pinautomaten daalt ook: sinds 2008 met meer dan een kwart. Nederland telde er medio 2019 nog 7.070. Vorig jaar was 63 procent van de betalingen digitaal, óók voor kleine bedragen.

De gevolgen van de sluiting van meer dan de helft van de ABN Amro-pinautomaten zijn, uitgaande van de norm, niet groot. „Als je het bekijkt op de schaal van Nederland valt het heel erg mee”, zegt een woordvoerder van de bank. Het effect op de bereikbaarheid is zelfs zo klein dat Geodan denkt dat ABN Amro bij de sluiting van de automaten rekening gehouden heeft met de wettelijke norm. Maar volgens ABN Amro was dat niet het geval, en betrof de sluiting alleen „een bepaald type pinautomaat”.

De bank is op de hoogte van de situatie in Andijk en zegt de pinautomaat daar binnenkort te zullen vervangen.

Fietsafstand

Geodan keek ook naar het effect van de sluiting op de bereikbaarheid van de geldautomaten per fiets. „Dit is geen wettelijke normering, maar wij denken zelf dat de meeste mensen maximaal tien minuten willen fietsen voor een pinautomaat.” Vooral in landelijke gebieden vallen dan kleine gaten in de dekking. „Het gaat om 12.765 personen die niet binnen tien minuten fietsen een pinautomaat kunnen bereiken.”

Ook binnen de vijfkilometernorm kunnen problemen ontstaan, zo ondervinden bijvoorbeeld inwoners van het Utrechtse dorpje Maarn. Na sluiting van hun ABN Amro-geldautomaat moeten zij nu geld trekken in het nabijgelegen Doorn. De pinautomaten stonden hemelsbreed een kleine vier kilometer uit elkaar.

Ook in Maarn springen lokale ondernemers bij. Bij de drogisterij en de Plus kunnen klanten 50 euro bijpinnen. „Dat doen we als dienst naar het dorp”, zegt winkelmedewerker Tessa de Regt (29). „Er wordt veel gebruik van gemaakt.”

De bloemenwinkel in Maarn is ermee gestopt, verraadt een briefje. ‘Beste klant: Helaas kunt u bij ons geen geld pinnen, ook wij ontvangen bijna geen contant geld meer’.

Bep van Leeuwen (84) uit Doorn, die met dochter Liesbeth Goedknegt (49) in de winkel staat, zou een pinautomaat wel missen als hij definitief uit het dorp verdween. „Ik wil altijd kleingeld in mijn portemonnee hebben. Voor m’n kleine neefjes, want je weet niet meer wat je ze moet geven tegenwoordig.”

Als het goed is, zeggen winkeliers, komt er in maart een nieuwe pinautomaat in Maarn.

De vraag is alleen nog: waar. Gezien het plofkraakgevaar wil niet iedereen de automaten in de buurt hebben. Ook ABN Amro zegt brieven te ontvangen van mensen die liever willen dat de pinautomaat wegblijft.

Ruud van Nierop (72) woont tegenover de dichtgespijkerde automaat in Andijk en kan zich vinden in de beslissing van de bank. „Het belangrijkste is dat het hier allemaal veilig gaat. Als de bank daar wat tijd voor nodig heeft, dan is dat maar zo.”