Muziekleraar Herman wordt stap voor stap Sinterklaas
Op de Bataviaschool voor kinderen die minder dan een jaar in Nederland zijn, hebben ze een bijzondere traditie: Sinterklaas kleedt zich om in het bijzijn van de kinderen. ‘Kinderen nemen het feest zoals het komt, alleen ouders doen moeilijk.’
Het allereerste wat Yasser wil weten als hij om half negen ‘s morgens de Bataviaschool binnenloopt, nog voor hij zijn jas heeft uitgetrokken, nog voor hij op zijn stoel in de kring is gaan zitten, is wanneer Sinterklaas naar school komt.
‘Vandaag’, zegt klassenassistent Cornellie met een glimlach. De 7-jarige scholier – donkere ogen achter een bril die met een band om zijn achterhoofd is bevestigd – hapt naar adem. ‘Vandaag? Ik dacht morgen.’
5 december mag op alle scholen een spannende dag zijn, op de Bataviaschool is hij zenuwslopend. De school in de Indische buurt van Amsterdam is bedoeld voor leerlingen die minder dan een jaar in Nederland wonen. Het belangrijkste doel is Nederlands leren. Zodra ze de taal voldoende beheersen, meestal binnen een jaar, stromen de kinderen door naar een gewone school.
Brazilië, Eritrea, China, Syrië, de Verenigde Staten – de leerlingen komen van over de hele wereld en uit totaal verschillende milieus. Kinderen van expats en kinderen van statushouders zitten bij elkaar in de klas en maken zich met handen en voeten verstaanbaar.
De afgelopen weken hebben de leerlingen kennis gemaakt met het fenomeen Sinterklaas. Ze hebben de liedjes geleerd, geoefend met het zetten van hun schoen. En vandaag gaan ze Sinterklaas voor het eerst eerst van hun leven ontmoeten.
Ook dat gaat op deze school anders dan op andere scholen. Een van de leraren van de school zal zich straks in het bijzijn van de kinderen omkleden tot Sinterklaas. ‘Spannend’, vindt Anja Oor, de juf van Yasser. ‘Vorig jaar hebben we het ook op die manier gedaan. Dat was magisch. Voor de kinderen werd Sinterklaas echt, zodra hij zich had omgekleed.’
De vraag is of de transformatie dit jaar ook gaat werken. Vorig jaar kenden de kinderen de man niet die Sinterklaas werd. Nu is het Herman, de muziekleraar.
‘Ik denk niet dat Sinterklaas jullie gehoord heeft.’ Iets na negenen hebben alle kinderen zich verzameld in de aula. Ze dragen zelfgeknutselde mijters en Pietenpetjes. Yasser, inmiddels bekomen van de schrik, zit helemaal vooraan. Voor de bijeenkomst begint, draait hij zich om naar de juf die achter hem zit. ‘Sinterklaas komt!’ Ze knikt en legt even haar hand op zijn schouder.
Daarna is het tijd voor Sinterklaasliedjes. ‘Jullie moeten harder zingen, anders komt hij niet’, zegt een van de leraren na een aarzelend Zie ginds komt de stoomboot. Dat heeft effect. Sinterklaas-kapoentje schalt door de zaal. Yasser zingt luidkeels mee. ‘Gooi wat in mijn schoentje, gooi wat in mijn laarsje’ – de Hollandse klanken komen er moeiteloos uit, ook al is hij pas kort geleden vanuit Marokko naar Nederland gekomen.
Een paar liedjes later beginnen de leerlingen steeds zenuwachtiger op hun plek heen en weer te wiebelen. Dan klinkt er gestommel van rechts en wordt het muisstil. Muziekleraar Herman loopt in zijn ruitjesoverhemd de aula binnen. Hij heeft twee brugklassers en een man met een saxofoon bij zich. De leerlingen staren hen aan.
Het idee om Sinterklaas zich ter plekke te laten omkleden, komt voort uit een Zwarte Piet-discussie. ‘Dat gedoe over de kleur van Piet ergert mij mateloos’, zegt Janneke Wormhoudt, directeur van de Bataviaschool. ‘Het maakt die kinderen niks uit welke kleur Piet heeft.’
Toen ze haar ergernis met haar team besprak, kwam een collega met een anekdote over een school die iemand zich voor de ogen van peuters tot clown had laten omkleden. Wormhoudt: ‘Het mooie is: de kinderen accepteren het. Voor hen is iemand op zo’n moment een clown. Dat is voor ons de kern. Kinderen nemen het feest zoals het komt, alleen ouders doen moeilijk.’
Bovendien, zegt de basisschooldirecteur, het is prachtig om te zien hoe de kinderen de transformatie beleven.
Waarom jonge kinderen een echte Sinterklaas zien
Jonge kinderen zijn nog niet in staat om een proces dat zich voor hun ogen voltrekt in gedachten terug te spoelen, zegt Willem Koops emeritus hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Utrecht. ‘Dat vermogen heet reversibiliteit, en dat heeft een jong kind nog niet. Als iemand zich voor hun ogen verkleedt tot Sinterklaas, wordt hij voor hen Sinterklaas. Ze kunnen niet meer terughalen dat het eerst iemand anders was.’
Pas vanaf hun zevende of achtste gaan kinderen logischer nadenken en kunnen ze een ontwikkeling in hun gedachten terugdraaien. Veel kinderen verliezen op die leeftijd dan ook hun geloof in Sinterklaas.
Koops noemt de aanpak van de Bataviaschool ‘ongelooflijk slim'. ‘De oudste kinderen die te oud zijn om geloof in Sinterklaas opgedrongen te krijgen, leren dat Sinterklaas een feest is waarbij iemand zich verkleedt. De allerjongsten zien een echte Sinterklaas.’
En inderdaad: de kinderen beleven elke stap intens . Ze lachen als de ene Piet bij wijze van grap de mijter van Sinterklaas opzet en de ander zich in een veel te klein hesje probeert te wurmen. Ze beginnen te roepen als muziekleraar-Herman eerst een rood petje op zijn hoofd zet en dan ook nog een Superman-cape krijgt voorgehouden. ‘Nee, niet die. De mantel!’
En dan, als de laatste restjes muziekleraar zijn verdwenen achter baard, albe, mantel en mijter, verdringen ze zich om hem een handje te geven.
Is hij echt Sinterklaas voor deze kinderen? Voor sommigen niet. ‘Dit is de muziekleraar’, zegt Adam, die naast Yasser zit, verbolgen. ‘Dit is de muziekleraar’.
Yasser draait zich om naar de juf. Hij kijkt zorgelijk. ‘Wanneer komt de echte Sinterklaas?’
Andere kinderen lijken hun muziekdocent te zijn vergeten. De Amerikaanse Alithiyah kan haar ogen niet van de man met die imposante baard afhouden. Als de kinderen terug zijn naar hun klas en Sinterklaas en zijn Pieten alle klassen aandoen, mag zij hem een cadeautje geven. Ze gaat vlak voor Sint staan en blijft daar naar hem staren, ook als de juf haar naar haar stoel probeert te krijgen.
In Amerika heeft ze de Kerstman weleens gezien, en nu heeft ze ook Sinterklaas in het echt gezien, vertelt ze met glinsterende ogen. De twee mannen zijn broers van elkaar, weet Alithiyah. ‘Ze hebben heel veel broers die overal cadeautjes brengen.’
Als Sinterklaas weg is – hij heeft een zak met cadeautjes achtergelaten – zit alleen Yasser nog wat sip op een kruidnootje te knabbelen. Zachtjes: ‘Ik wil de echte Sinterklaas zien.’