Scenarist Ger Beukenkamp over de geloofwaardigheid van ‘The Crown’ - en de rebelsheid van Beatrix
Grote budgetten, veel afleveringen. Met jaloezie kijkt scenarioschrijver Ger Beukenkamp naar Netflix-reeks ‘The Crown’. De paleizen, de acteurs, het is allemaal even schitterend. Maar spectaculair mooi geschreven is ‘The Crown’ niet, vindt hij.
Ger Beukenkamp woont in een majestueus herenhuis in Amsterdam, met uitzicht over de Amstel. In dat prachtige decor proberen we ons de allereerste scène van ‘The Crown’ voor de geest te halen. Een bloedhoestende koning George VI. Het is de dag dat kroonprinses Elizabeth in Westminster Abbey huwt met Philip Mountbatten. Was George VI niet in een slecht humeur, die ochtend? Ja, dat was hij, zeker. Maar gelukkig was er die hoveling die de vorst opfleurde met een schuine limerick. “Waarna”, zegt Beukenkamp, “de koning hem overtrof met een nóg schunniger exemplaar.”
Geloofwaardig? We hebben het over de vermenging van feit en fictie, en hoe ver je daarin mag gaan. Beukenkamp (73): “Zo’n limerick móet in het karakter van de koning hebben gepast, anders was Peter Morgan (schrijver van ‘The Crown’, W.P.) wel erg brutaal geweest, en dat geloof ik niet. Bovendien is het dramaturgisch ook een goede vondst. In die eerste scène wordt George VI aangekleed voor de plechtigheid. Dat is een veel te saai begin, daar moet je iets mee als schrijver.”
Al die miljoenen
Beukenkamp dramatiseerde een groot deel van onze eigen monarchale geschiedenis: de vader-zoon-conflicten tussen Nederlands eerste vorsten Willem I, II en II in tv-serie ‘De Troon’, de rebellie van Beatrix in de bioscoopfilm ‘Majesteit’, en de moeilijkheden rond het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima in ‘De Kroon’. Hij is een gelauwerd scenarioschrijver – twee keer een Gouden Kalf – maar toch kijkt hij met enige jaloezie naar de overkant van de Noordzee.
De vele miljoenen die Netflix (bijna 60 miljoen euro per seizoen) spendeert aan ‘The Crown’, daar is in Nederland natuurlijk geen sprake van. Beukenkamp: “De paleizen, de eindeloze weelderige gangen, het vliegen, de olifantenjacht in Afrika, de Tweede Wereldoorlog, één hele aflevering smog in Londen, het is allemaal even schitterend, inclusief de mooie acteurs.”
Ger Beukenkamp
Ger Beukenkamp (Amsterdam, 1946) werkte eerst als elektronen-microscopist aan de universiteit, maar besloot uiteindelijk dramaschrijver te worden.
Hij schreef in totaal 130 stukken, zowel voor film, toneel als televisie, met als specialisatie historisch en maatschappelijk drama. Voor de tv maakte hij onder meer de koningshuisdrama’s ‘De Kroon’ (2004), ‘De prins en het meisje’ (2007), ‘De Troon’ (2010, gebaseerd op ‘Voor de troon wordt men niet ongestraft geboren’ van Dorine Hermans en Daniela Hooghiemstra), en ‘Den Uyl en de affaire Lockheed’(2010).
‘De Kroon’ verscheen eerst als film in de bioscoop. Ook voor de bioscoop was ‘Majesteit’ (2010) over koningin Beatrix. Beukenkamp won vele prijzen, onder meer een Gouden Kalf voor ‘De Kroon’ en één voor ‘De prins en het meisje’.
Over de geheime verhouding tussen Simon Carmiggelt en Renate Rubinstein schreef hij het scenario ‘Sarphatipark’. Producenten toonden belangstelling, maar er was te weinig budget. Het script ligt nu al een aantal jaren bij Beukenkamp thuis op de plank.
En kijkers smullen er met miljoenen tegelijk van. Dat komt niet alleen door de glamour en de mooie plaatjes, weet Beukenkamp. “De archaïsche, gesloten monarchie botst in toenemende mate met de open, democratische samenleving. Dat conflict is ‘gefundenes Fressen’ voor dramaschrijvers. Geen drama zonder conflict. En de kijker herkent het, daarom kijkt-ie.”
Na de eerste drie seizoenen staan er nog drie in de planning, waarmee de hele regeerperiode van koningin Elizabeth II zal zijn bestreken. Beukenkamp moest onze eerste drie koningen in zes afleveringen proppen. ‘De Kroon’ was op tv zelfs maar twee delen vergund. Is dat werkbaar? Beukenkamp: “Wel als je je concentreert op één kwestie. In ‘Den Uyl en de affaire-Lockheed’, waren dat de steekpenningen aan prins Bernhard. Daaromheen drapeer je dan het personage van Den Uyl en de sfeer van de jaren zeventig. Je kunt met flashbacks werken en oude tv-fragmenten. Alleen op die manier is het te doen in drie delen.”
Weinig lucht
Maar ook in ‘The Crown’ zie je veel gecomprimeerde scènes, meent Beukenkamp. “Dat ligt aan het enorme tijdvak dat ze willen behandelen: van eind jaren veertig tot nu. Het stuk heeft daardoor in dramaturgisch opzicht een behoorlijke tik gekregen. Philip Mountbatten vecht als pas gehuwde prins voor zijn vrijheid. Hij wil zijn eigen naam houden, hij wil werken. Mag allemaal niet. Die eindeloze conflicten worden in een paar scènes geperst. Er had meer lucht in mogen zitten. ‘The Crown’ is niet spectaculair mooi geschreven en dat is te wijten aan de korte scènes.”
En nu Beukenkamp tóch lichtjes aan het kritiseren is, wil hij ook nog wel een persoonlijke noot kwijt. “Soms word ik een beetje moe van Brits kostuumdrama, omdat het allemaal zo klopt, zo perfect is, zo sepiakleurig.” Maar, voegt hij er vlug aan toe, “ik kan enorm genieten van veel scènes in ‘The Crown’. Elizabeth, eenmaal koningin, ontmoet haar oom Edward, die als staatshoofd moest aftreden vanwege zijn relatie met de tweemaal gescheiden Wallis Simpson. Elizabeth eist excuses van hem, immers door zijn toedoen kwam eerst haar vader en later zijzelf gedwongen op de troon. Edward droogjes: ‘Oh, I’m sorry’. Dat is alles. Een fantastische scène, en een volstrekt logisch betoog. Alleen, niemand die op het idee komt om dat op die manier op papier te zetten. Behalve Peter Morgan.”
Recensenten hebben wel eens moeite met het realiteitsgehalte van koningshuisdrama. Zo bekritiseerde Trouw Beukenkamps bioscoopfilm ‘Majesteit’ – waarin een rebelse Beatrix weigert de Troonrede voor te lezen, omdat er te weinig in stond over de Derde Wereld en mensenrechten – als wishful thinking. Beukenkamp, met enige stemverheffing: “Trouw weet net zomin als ik hoe rebels Beatrix is. Het verschil is alleen: ik moet er een film over schrijven.
Geen domme dingen
En niemand kan aantonen dat niet is gebeurd wat ik beschrijf. Dat is de glorie van de scenarioschrijver. Hij heeft altijd gelijk, tenzij hij heel erg domme dingen doet, bijvoorbeeld de Slag bij Heiligerlee een eeuw te vroeg laten beginnen.”
Hoe belangrijk is research? “Waar het om gaat”, zegt Beukenkamp, “is trouw aan de historische context. Van koning Willem II was bekend dat hij flirtte met het katholieke geloof, en, in mindere mate, dat hij biseksueel was. Binnen die context ben ik flink uit mijn duim gaan zuigen. Allereerst heb ik Willem II chantabel gemaakt met zijn geaardheid. Bijvoorbeeld door zijn zwager, de tsaar van Rusland, te laten zeggen: ik zal verder mijn mond over je houden, maar ik wil wel twee Rembrandts van je. Nu wil het geval dat er twee Rembrandts hangen in de Hermitage in St. Petersburg, dus ís het eigenlijk wel zo verzonnen? Ten tweede heb ik hem laten sterven in de armen van bisschop Zwijsen van ’s-Hertogenbosch, terwijl zijn vrouw, koningin Anna Paulowna, buiten stond te roepen: ik wil mijn man zien! Dat klopt historisch heel behoorlijk. Die vriendschap tussen de koning en de bisschop bestond, alleen ga je als scenarioschrijver een stapje verder. Wat in die driehoek van Willem, Anna Paulowna en Zwijsen gebeurt, daar moet je je slag slaan. Daar ligt het goud voor de scenarioschrijver.”
“Want”, doceert Beukenkamp, terwijl hij thee met bonbons serveert, “al het grote begint klein. Of het nu over Srebrenica gaat, stikstof of het doden van een IS-leider, alles wordt besloten in achterkamertjes, wandelgangen, in bed, de biechtstoel of het café. Het draait niet om vergaderingen met notulen, maar om die kleine wereld. Daar bevindt zich het drama, en kan de schrijver zijn fantasie de vrije loop laten. Daar mag hij ver in gaan, zolang het verhaal karakterologisch maar geloofwaardig en een beetje entertaining blijft, zowel in het oog van de schrijver als dat van de kijker.”
Is Beukenkamp naar zijn eigen idee wel eens te ver gegaan in fictie? “Eh…., eerlijk gezegd één keer, in ‘De prins en het meisje’. Mabel Wisse Smit wordt als burgermeisje niet geduld aan het hof en begint een verhouding met de Bosnische diplomaat Mohammed Sacirbey. Friso ontmoet hem in New York, en als Mabel even plassen is, zegt hij tegen Sacirbey: jij bent de man van haar leven, ik was de liefde van haar leven. Een mooie zin. Maar toen ik de scène terugzag in Utrecht in een zaal vol studenten dacht ik: oei, wel heftig eigenlijk. Vooral omdat toen alle betrokkenen nog in leven waren, ook prins Friso.”
‘The Crown’
Het magazine Tijd staat helemaal in het teken van het derde seizoen van ‘The Crown’ , de veelbekroonde Netflix-serie over het Britse koningshuis. Vanaf 17 november zijn de nieuwe afleveringen te zien. De overige verhalen vindt u hier.
Theemuts
“Nee, de Rijksvoorlichtingsdienst heeft mij nooit lastiggevallen met censuur. Zo’n ingrijpen zou ook niemand meer pikken tegenwoordig. Wel heb ik op aandrang van de VPRO moeten schrappen in ‘De Kroon’. Max van der Stoel doet in die serie onderzoek naar het verleden van Máxima’s vader Jorge Zorreguieta. Op een gegeven moment vraagt Van der Stoels dochter: pa, Freek de Jonge, dat was toch die verfrommelde theemuts, daarbij doelend op de anti-Argentinië-acties van de cabaretier in een ver verleden. Nou, die theemuts moest er dus uit van de VPRO, omdat ze in die tijd veel samen deden met Freek.”
(Oud-VPRO-hoofd drama, Joost de Wolf, om wederhoor gevraagd, zegt: “Ik kan het me niet herinneren, maar het zou inderdaad kunnen dat ik heb gevraagd of het wat subtieler kon met die theemuts. En daar heb ik dan geen spijt van.”)
Theemuts of niet, waar het bij drama om draait, zegt Beukenkamp, is naast geloofwaardigheid en amusementswaarde het vermenselijken van karakters. “Van heiligen maak je klootzakken en van klootzakken heiligen. In de film ‘Der Untergang’ zien we Hitler in zijn laatste dagen in zijn bunker in Berlijn. Hij schreeuwt tegen zijn generaals, maar wat die, in tegenstelling tot de kijker, niet zien, is Hitlers bevende hand op zijn rug. Door dat gebibber denkt de kijker toch een fractie van een seconde: ach God, arme man, en hij doet nog wel zó zijn best. Dat is knap, als een scenarioschrijver zijn publiek in die gemoedstoestand kan brengen, al is het maar voor even. Een karakter is meer dan wat wij van hem of haar kennen.”
‘Shall we fuck?’
Ook in ‘The Crown’ ziet Beukenkamp die vermenselijking terug. “Edward klaagt tegen zijn vrouw Wallis over de kou in Londen, en aan het eind van de scène vraagt hij: ‘Shall we fuck?’ Geweldig, en heel erg leuk gevonden. Het brengt hooggeplaatsten terug op aarde. Het klopt met het karakter, want het karakter is ook de buurman, die zijn vrouw polst: zin in seks? Nou, dat vragen royals net zo goed aan elkaar.”
De Britse actrice Olivia Colman, die in het nieuwe ‘Crown’-seizoen de rol van Elizabeth vertolkt, vertelde vorige maand in The Sunday Times dat hoe dichter de serie bij de tijd van nu komt, hoe oncomfortabeler ze zich voelt. “Dat kan ik begrijpen”, reageert Beukenkamp. “Met een onbekend verleden kun je meer mystificeren. Met de moderne tijd is dat moeilijker, omdat daar de ruis van alle dag overheen zit. Alles heeft in de kranten gestaan. Dat stelt in zekere mate grenzen aan de fictie, ja zeker.”
Historica Dorine Hermans, een van Beukenkamps bronnen, veranderde al schrijvend over de Oranjes in een monarchist. Is dat bij Beukenkamp ook het geval? “Oh, nee, ik wil nog altijd van de monarchie af. Met mijn series probeer ik aan de stoelpoten van dat belachelijke instituut te zagen, juist door de leden te laten zien als gewone mensen. Over de afschaffing zou trouwens ook weer mooi drama zijn te maken.”
Lees ook:
Had Queen Elizabeth werkelijk een affaire? Dit is feit en fictie in ‘The Crown’
Voor late instappers en fans van het eerste uur ontwart Harmen van Dijk wat er in Netflix-serie ‘The Crown’ aan feit, fictie en speculatie voorbijkomt. Deel drie van de reeks over het Britse koningshuis is nu te zien. Aan de overkant van het Kanaal is men ‘not amused’ over de verhouding die the Queen in seizoen 3 krijgt toegedicht.