Direct naar artikelinhoud
Interview

Activist Johan Vollenbroek: ‘Waarom moeten wij zo veel vlees exporteren?’

Verlaging van de topsnelheid was nog maar het begin. De echt pijnlijke ingrepen moeten nog komen, zegt Johan Vollenbroek, die de stikstofcrisis ontketende.

Volgens Johan Vollenbroek is de ingreep in de veehouderij een correctie op de ongebreidelde groei van de afgelopen dertig jaar.Beeld Marcel van den Bergh/HH

Door hem moet Nederland de voet van het gaspedaal halen. Johan Vollenbroek (70), voorzitter van milieuorganisatie MOB, haalde eerder dit jaar bij de Raad van State het Nederlandse stikstofbeleid onderuit. Sindsdien is de chaos in Den Haag compleet.

Al 23 jaar stapt Vollenbroek naar de rechter als grote bedrijven of de overheid milieuregels niet naleven. In stilte dwong hij olieraffinaderijen, kolencentrales en hoogovens tot milieumaat­regelen. Pas dit voorjaar werd hij in één klap een bekende Nederlander.

Op IJburg werd hij vorige maand zo ongeveer als Sinterklaas binnengehaald door de tegenstanders van de biomassacentrale die energiebedrijf Vattenfall bij Diemen wil bouwen: ‘Hier is hij dan. Dé Johan Vollenbroek, een regelrechte held!’

Te veel meegepolderd

De Nijmegenaar blijft nuchter onder alle lof die hem wordt toegezwaaid. Daarmee bleek hij op IJburg meteen veel innemender en milder dan het beeld dat opstijgt uit de pinnige brieven waarmee hij bedrijven en alle lagen van de overheid bestookt. Hij kon duidelijk wel lachen om de manier waarop Geenstijl hem typeert: ”Ik ben de vervelendste man van Nederland.”

De Telegraaf noemde hem de ‘drakendoder van falend milieubeleid’. Veel grotere natuur- en milieuorganisaties lieten het kleine en ongesubsidieerde MOB de kastanjes uit het vuur ­halen. “De milieubeweging heeft te veel mee­gepolderd.”

Waarom het hem wel lukte, mede namens twee andere organisaties? De gepensioneerde chemicus verenigt een zeldzame combinatie van juridische, economische en technische ­expertise. Daar komt bij dat hij uiterst bezorgd is over de opwarming van de aarde en de snel ­geslonken biodiversiteit. “De insectensterfte is catastrofaal en als het nog verder uit de klauwen loopt met de opwarming van de aarde, komt er verschrikkelijk veel ellende op ons af.”

Op dezelfde wijze neemt hij de biomassaplannen van Vattenfall onder vuur. Hij schat de kans dat ook deze centrale struikelt over een te hoge stikstofuitstoot op 50 procent.

Halfslachtige maatregelen

Het verrast Vollenbroek niet dat de maximumsnelheid omlaag gaat. Het was de enige manier om snel te snijden in de hoeveelheid stikstof­verbindingen die over Nederland neerdalen. Anders zou de woningbouw stil komen te liggen. Opmerkelijk eigenlijk, MOB heeft het nooit op de bouw gemunt gehad. De stikstof die vrijkomt door woningbouw valt in het niet bij de veel grotere uitstoot van de landbouw en de luchtvaart. Ja, de verbreding van de A27 die het kabinet wil vlottrekken door het terugschroeven van de maximumsnelheid, dáár gaat MOB wel tegen procederen. “Daar gaan we dwars voorliggen.”

In de rechtszaal geeft hij zichzelf een goede kans. Het kabinet is met ‘halfslachtige maat­regelen’ gekomen, bijvoorbeeld door ’s avonds en ’s nachts wel 130 kilometer per uur toe te staan. “De natuur slaapt ’s nachts niet.”

Dreigmails

Vooral Schiphol kan zijn borst natmaken. Er is geen natuurvergunning en economen zijn voor MOB aan het uitrekenen hoeveel van de 500.000 vluchten per jaar van toegevoegde waarde zijn voor de Nederlandse economie. Dat zijn er hooguit zo’n 350.000 tot 400.000, schat Vollenbroek. Daarmee zet hij meteen kanttekeningen bij ons vlieggedrag en de vele vakantievluchten die we maken. “Het is geen mensenrecht om voor twee tientjes naar Alicante te vliegen,” zegt hij. “Met een vliegtaks van 100 euro vlieg je nog steeds goedkoop. Moet je eens kijken wat de ticketprijs twintig jaar geleden was.”

Opening van vliegveld Lelystad lijkt hem al helemaal niet uit te leggen. Hij gelooft zelfs dat er veel steun is voor het inperken van de luchtvaart. De vele dreigmails die hij in de zomer nog kreeg toen de landbouw onder vuur kwam te liggen, maakten plaats voor warme instemming toen hij de vliegvelden op de korrel nam.

Ratrace naar de bodem

Bovenaan de prioriteitenlijst staat nog steeds de intensieve veehouderij, goed voor 46 procent van de stikstofuitstoot in Nederland. “Dit is een correctie op de ongebreidelde groei van de vee-industrie in de afgelopen dertig jaar. De rechter heeft keihard aan de noodrem getrokken en nu moet er iets gebeuren.”

De positie van de boeren gaat Vollenbroek aan het hart. Hij is nota bene zelf opgegroeid op een boerderij. Op een klein stukje land bij Doetinchem hield zijn vader varkens en kippen – een beetje zoals hij zich de landbouw van de toekomst voorstelt: dieren in de wei, productie voor de Nederlandse markt tegen een eerlijke prijs en lokaal verbouwd veevoer in plaats van krachtvoer uit Zuid-Amerika.

De stikstofproblematiek was tegen het zere been van de boeren die massaal naar het Malieveld kwamen. “Ik snap die boeren wel. Lang zijn ze blootgesteld aan de tucht van de wereldmarkt. Het is een ratrace naar de bodem. Maar waarom moeten wij zo veel vlees exporteren?”

‘Rotmaatregel’

D66 pleitte eerder voor halvering van de veestapel en volgens Vollenbroek komt dat aardig in de buurt van wat nodig is om de natuurschade door stikstof te beteugelen.

Het is een schone taak voor het kabinet dat nog lang niet uit de stikstofimpasse is, terwijl de verlaging van de maximumsnelheid in de woorden van Rutte al een ‘rotmaatregel’ was. “Ze noemen zich het groenste kabinet ooit. Laat ze het eens waarmaken,” zegt Vollenbroek. “Je zou ook wat meer enthousiasme verwachten, van het groenste kabinet ooit.”

Johan Vollenbroek verenigt een zeldzame combinatie van juridische, economische en technische expertise.Beeld ANP