Direct naar artikelinhoud
DE GIDSveilig leven

In het huishouden wemelt het van de pfas-chemicaliën en microplastics. Zo bescherm je jezelf

Onze vijanden worden steeds kleiner. Met het voortschrijden van de wetenschap ontstaat er steeds meer oog voor de gevolgen van de kleinste deeltjes op onze gezondheid. Van fijnstof en de ‘eeuwige’ pfas-chemicaliën tot microplastics. Wat kunnen we zelf doen? En waarom is het gevaarlijk?

Wetenschapper Lisa Erdle, laat een blauw gekleurd stukje microplastic uit het meer van Ontario zien.Beeld Toronto Star via Getty Images

Sport in schone lucht en ventileer het huis 

Tijd om een masker te dragen, zoals de Chinezen in hun vervuilde steden? Een stofmasker beschermt een beetje tegen het inademen van fijnstof, de rondzwevende deeltjes in de lucht. Dat geldt vooral voor de grofste vormen van luchtvervuiling – geklonterde roetdelen met een grootte tot 10 micrometer. Maar het fijnste fijnstof kruipt toch, langs of door het masker, de longen in. Je kunt kiezen voor een masker met de hoogste filterkwaliteit. Die zijn doorgaans wel te zwaar en onhandig voor het dagelijks leven.

Vermijden van hoge concentraties fijnstof werkt waarschijnlijk beter. De fijnstofdeken die over heel Nederland hangt is doorgaans dikker rond drukke wegen en fabrieken. Beperk de verblijfsduur op die plekken vooral als sprake is van een hoge uitstoot, bijvoorbeeld door een file of het uitstoten van grafiet zoals bij staalbedrijf Tata Steel. En voor sporten geldt: hoe zwaarder de lichamelijke inspanning, hoe groter het risico dat het fijnstof diep in de longen terechtkomt. Dus kies als jogger een plek zonder veel fijnstofproductie, ver van de snelweg of fabriek. Of sport op een plek waar de wind schone lucht aanvoert.

Bescherming tegen fijnstof kan ook in eigen huis. Braden en wokken in de keuken levert een flinke zwerm fijnstofdeeltjes op. Net als de kaarsen op tafel en het knappend vuurtje in de open haard. Dus zorg in huis voor goede en constante ventilatie. Gebruik in de keuken trouw de ­afzuigkap. Stook de open haard met mate. Raadpleeg rivm.nl/stookalert voor de smog-momenten waarop je het stoken het best kan laten.

Heeft de fijnstofmijder zijn zaakjes op orde, dan controleert hij aan het einde van het jaar of zijn ramen goed gesloten zijn. Vuurwerk zorgt jaarlijks voor een enorme fijnstofpiek in Nederland. Hetzelfde geldt voor ­Pasen, als vooral in het oosten de paasvuren worden ontstoken. En wie gaat verhuizen: check de luchtkwaliteit op luchtmeetnet.nl. Bedenk ook: sinds de jaren tachtig is de Nederlandse lucht veel schoner geworden.

Vervang op tijd de tefalpan

- In het huishouden wemelt het van de pfas-chemicaliën en microplastics. De pfas-groep bestaat uit tal van slimme chemische verbindingen met uitzonderlijke kwaliteiten. Ze zitten in het tef­lon van pannen, regenkleding, bakpapier en tal van andere producten. Bij productie, gebruik en verwerking komen miniem kleine stukjes los. Die verdwijnen in grond, water, lucht en het menselijk lichaam. Langzamerhand wordt meer bekend over de mogelijke schadelijke gevolgen. De GGD adviseert om producten die pfas of andere kunststoffen bevatten niet ‘on­eigenlijk of zeer intensief’ te gebruiken. Dus gebruik het product waarvoor het is bedoeld en vervang het op tijd, voordat stukjes door slijtage worden opgenomen in een gebakken ei.

- Vervang de koekenpan als de anti-aanbaklaag begint te slijten. Gebruik een pet-fles niet als koffiekan. Gebruik geen vershoudfolie voor het afdekken van een magnetronmaaltijd, maar kies voor magnetronfolie.

- Nog zo’n geniepige vijand is micro- of nano­plastic; heel kleine deeltjes kunststof die in tal van producten zijn verwerkt. Ook hiervan zijn gezondheidsrisico’s bekend, maar nog volop in onderzoek. Wie de plastics wil mijden, kiest voor natuurlijke materialen, zoals katoen, en koopt geen synthetisch tapijt, kleding of gordijnen. Drinkt liever kraanwater dan water uit de fles. Zet thee met losse theeblaadjes en laat geen plastic theezakje zakken in het hete water. En gebruikt crème en tandpasta met het Zero (plastic) Label.

Let wel: veel producten zijn goedgekeurd voor normaal gebruik, met geen of een aanvaardbaar risico voor de gezondheid. Op waarzitwatin.nl staat een lijst met de chemische ingrediënten van consumentenproducten.

Draag handschoenen bij klussen 

Draag handschoenen bij werkzaamheden aan huis en tuin. In veel schoonmaakmiddelen, verf, meststoffen en grond zitten microplastics, pfas en andere chemische middelen. Dat kan gelden voor slakkenkorrels, maar ook voor gazonvoeding. Vooral bij ondeskundig gebruik, bijvoorbeeld in een te hoge concentratie, ontstaat gevaar voor de gezondheid. Eenvoudige middelen, zoals schoonmaakazijn, hebben vaak het minste risico, zeggen ze bij de GGD. Vooral bij stoffen met bijzondere eigenschappen, waar technisch veel aan is gedaan, kan dat anders zijn.

De fanatieke moestuinkweker kijkt in elk geval op bodemloket.nl naar de grondkwaliteit in zijn buurt. Beter nog brengt hij wat aarde uit zijn moestuin naar een laboratorium, voor een controle op vervuiling. De opbrengst van zijn akkertje wast hij goed voor gebruik.