Het regent klachten van intimidatie op universiteiten

Het aantal meldingen van intimidatie en wangedrag op universiteiten neemt toe. Het Landelijke Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren (LNVH) wordt sinds dit voorjaar vaker gebeld. Sinds begin deze maand hebben zich al drie mensen gemeld die te maken hebben gehad met ernstig wangedrag.

Precieze cijfers heeft het LNVH niet, want het noemt zichzelf geen meldpunt, “maar wij krijgen veel meer klachten binnen”, bevestigt voorzitter Hanneke Takkenberg. “Of het aantal gevallen van intimidatie daarmee automatisch toeneemt, kan ik niet zeggen.”

Dat steeds meer mensen het LNVH weten te vinden heeft te maken met een alarmerend rapport dit voorjaar. Daarin vertellen 53 vrouwen over intimidatie, seksueel wangedrag en sabotage op universiteiten. De klachten variëren van grappen over kolfruimtes tot het stelen van monsters uit laboratoria. Het rapport sloeg in als een bom bij de bestuurders van universiteiten.

Van seksueel onaangepast gedrag tot buitensluiting

“Wat wij merken is dat vrouwen nu hun klachten durven aankaarten. Die variëren van seksueel ongepast gedrag tot buitensluiting en alles wat daar tussen zit. Het zijn geen incidenten, maar gebeurtenissen die chronisch zijn en hooguit erger worden”, zegt Takkenberg. “Hoeveel van de vrouwen die bij ons komen, dit ook melden bij het eigen instituut, weten we niet.”

Feit is wel dat het thema intimidatie bij de bestuurders hoog op de agenda staat. Dat merkt Takkenberg ook. “Als wij instellingen bezoeken, is dit het belangrijkste gespreksonderwerp.” Universiteiten hebben het afgelopen jaar tal van maatregelen genomen om het onderwerp bespreekbaar te maken, blijkt uit een rondgang van deze krant.

Op de Universiteit van Amsterdam (UvA) is sinds september een taskforce sociale veiligheid in het leven geroepen die de aanspreekcultuur binnen de universiteit onderzoekt. Ook heeft een toenemend aantal universiteiten – onder meer in Rotterdam, Amsterdam, Delft en Enschede – een ombudsman aangesteld die advies geeft. In Leiden is er een speciale klachtencommissie. Leiderschapstrainingen gericht op ongewenst gedrag zijn ook populair. Ze worden georganiseerd in Tilburg, Utrecht, Delft en Amsterdam.

Toneelstuk

Het LNVH liet zelfs in samenwerking met het Acteursgenootschap een toneelstuk maken over het onderwerp. Dat maakt een ronde langs universiteiten. Voor alle afdelingsvoorzitters van de TU Delft is het al opgevoerd. Ook bij de Universiteit Utrecht (UU) staat het op de rol.

Ook maakte de UU een campagnefilmpje voor medewerkers en studenten met als boodschap dat intimidatie niet door de beugel kan. “Ons doel is de cultuur te veranderen”, zegt Annetje Ottow, lid van het college van bestuur van de UU. Ze doelt dan voornamelijk op de hiërarchische verhoudingen binnen de academische wereld die machtsmisbruik in de hand werken. “Ook de mensen die toekijken en niet direct slachtoffer zijn, moeten het intimidatiegedrag durven benoemen.”

Vertrouwenspersonen

Volgens Ottow heeft de campagne op haar universiteit effect gehad: net als het LNVH krijgen de vertrouwenspersonen van de UU meer meldingen binnen van wangedrag. “Dat is enerzijds zuur, anderzijds ben ik er blij mee. Het onderwerp is nu bespreekbaar.”

Aan de Rijksuniversiteit Groningen is een soortgelijke trend gaande. In de Ukrant, het Groningse universiteitsblad, meldde de vertrouwenspersoon dat afgelopen collegejaar 21 klachten van intimidatie zijn ingediend, meer dan in alle jaren daarvoor.

LNVH-voorzitter Takkenberg juicht alle initiatieven toe. Maar universiteiten staan volgens haar aan het begin, want een cultuuromslag vergt tijd. “Het is meer dan alleen het instellen van een ombudsman.” Daar is Ottow het mee eens. “Maar het onderwerp is weerbarstig. Verschillende dingen spelen een rol, zoals tijdelijke contracten van promovendi en financiering die deels gebaseerd is op beurzen en competitie in de hand werkt. Toch moeten we als universiteit echt ons huiswerk doen.”

Lees ook: Sociale veiligheid op de universiteit? ‘Vrouwen misbruiken hun macht net zo goed’

Pesten, roddelen, intimideren; het gebeurt veel op universiteiten. Politicologe Liza Mügge gaat daar op de Universiteit van Amsterdam het komende jaar iets aan doen.“Dit is een groot thema.”

Kleineren, roddelen, bedreigen: misstanden op universiteiten treffen vaker vrouwen dan mannen

Een hiërarchische, sterk competitieve wereld waarin medewerkers lijden onder misdragingen als pesten, vernederen en seksuele intimidatie. Dat beeld strookt niet met het imago van universiteiten als omgeving van hoogopgeleide, weldenkende mensen. Toch is dat beeld deels wel de werkelijkheid op de Nederlandse universiteiten, zo laten twee onderzoeken zien die vandaag zijn uitgekomen.