Nobelprijs voor Economie naar no-nonsense armoedebestrijders

Duflo (1972, Frankrijk) en Banerjee (1961, India) zijn beiden verbonden aan het prestigieuze Massachusetts Institute of Technology. Ze zijn niet alleen professioneel, maar ook privé een koppel. Michael Kremer (1964, Verenigde Staten) is hoogleraar aan Harvard.

Samen behoren ze tot een groep ontwikkelingseconomen die schertsend de ‘randomistas’ genoemd zijn. Die geuzennaam verwijst naar de randomized controlled trial, de uit de wereld van de medicijnen bekende methode waarbij de te onderzoeken groep in tweeën wordt gedeeld. De ene helft krijgt het experiment voorgeschoteld. De andere dient als controlegroep. Kremer, Banerjee en Duflo kopieerden die werkwijze naar het ontwikkelingswerk.

Waarom zijn, ondanks alle welvaart, zo veel mensen arm? Hoe is het mogelijk dat nog altijd meer dan 800 miljoen aardbewoners ondervoed zijn? De drie economen bedachten dat het productiever is die megakwestie op te delen in kleinere, meer precieze vragen. Vragen die – allerminst vanzelfsprekend in de economische wetenschap – met experimenten in de echte wereld getoetst konden worden. In de woorden van de Nobelprijsjury: ‘Welke interventies werken, waarom, en tegen welke kosten?’

Worminfectie

Neem onderwijs. Waarom leren kinderen niet wat ze leren? Omdat er te weinig leraren zijn? Schoolboeken te duur? De kinderen met honger naar school gaan? Naar dat soort vragen hebben Kremer, Banerjee en Duflo jarenlang veldwerk gedaan. Met soms onverwachte resultaten. Zo bleken in Kenia veel schoolkinderen gewoon ziek door een simpele worminfectie. De pil hiertegen kost 1,36 dollar per jaar. 

Ook dat maakt de no-nonsense aanpak van de randomistas populair: het levert tastbare resultaten op. Zo krijgen nu meer dan vijf miljoen kinderen in India een aangepast onderwijsprogramma, een hervorming die voortvloeit uit het onderzoek van Duflo en Banerjee. 

Tegelijkertijd is er op dat punt ook kritiek mogelijk. De grote, ideologische verhalen over armoede zijn bij deze Nobelprijswinnaars ver te zoeken. Neokolonialisme? Uitbuiting van arme landen? Liever houden ze het klein en meetbaar. In een tijd waarin ook in de ontwikkelingshulp alles om targets en accountability gaat, doet dat het goed bij geldverstrekkers. Niet voor niets zijn filantropen als miljardair Bill Gates dolenthousiast.

‘Turbulente tijden’

Duflo toonde zich maandag in een eerste reactie verrast met haar Nobelprijs. Niet omdat die pas één keer eerder naar een vrouw ging – Elinor Ostrom in 2009 – maar vanwege de leeftijd van de winnaars. ‘Doorgaans gaat de prijs naar oudere economen.’ Over de kern van haar werk en de kritiek op armoedebestrijders van de oude stempel zei ze: ‘Arme mensen horen ofwel compleet wanhopig te zijn, of allemaal ondernemend, maar ze proberen niet de diepe wortels van armoede te begrijpen.’

Duflo groeide op in Frankrijk. ‘Armoede heeft me altijd gestoord’, vertelde ze in 2011 in een interview met de Volkskrant. Haar moeder, een arts, reisde naar oorlogsgebieden en kwam dan terug met verhalen en foto’s. Als scout kookte ze soep voor Parijse daklozen.

Maandag vroeg ze extra aandacht voor de positie van mensen in welvarende westerse landen die het gevoel hebben erop achteruit te gaan. Zonder het hardop te noemen leek ze daarbij te verwijzen naar de opkomst van het rechtspopulisme en de Brexit. ‘Ik denk dat we in turbulente tijden leven. Veel individuen in rijke landen zijn diep bezorgd over hun positie in de wereld. Ze hebben het gevoel dat zij hun waardigheid zijn verloren.’ Hoog tijd, leek ze te suggereren, om ook dáár concreet veldonderzoek naar te doen.