Goedgevulde pensioenpot stelt werkenden gerust

1. Pensioenpot? Wat kregen bijna een miljoen ambtenaren en onderwijzers precies te zien?

Een grafiek met een lijn naar het bedrag dat ze in de loop van de jaren ongeveer opbouwen als ze blijven werken. Dat is vaak een indrukwekkend getal. Een ambtenaar heeft rond zijn pensionering al gauw vier tot vijf ton staan bij ABP. Dat bedrag is de waarde van de pensioentoezegging. De waarde van de belofte dat ABP tot uw dood 900 euro bruto per maand uitkeert, is bijvoorbeeld twee ton.

De deelnemer ziet welk deel van dat bedrag hij of zij zelf heeft ingelegd, welk deel afkomstig is van de werkgever en welk deel te danken is aan het rendement dat ABP maakt. De totale premie-inleg is op pensioenleeftijd in veel gevallen ten minste verdubbeld.

2. Zijn de deelnemers nieuwsgierig naar deze virtuele pot met geld?

Ja. Honderdduizenden politieagenten, rechters, gemeenteambtenaren en leraren ontvingen het afgelopen jaar een mail of brief met de aanmoediging hun pensioenpot online te bekijken op de site mijnABP. ‘Bijna een kwart is naar de site gegaan en heeft ook andere informatie opgezocht. Niet eerder hebben we zo’n hoge respons gehad’, zegt Ester Iking, senior communicatieadviseur bij ABP. Deelnemers waren vooral nieuwsgierig naar het maandbedrag dat ze bij pensionering gaan krijgen.

De respons was vooral hoog bij deelnemers die een mail ontvingen. ABP stuurt eenderde van de werkende deelnemers een brief omdat zij liever papieren post ontvangen of omdat hun mailadres onbekend is. Van die groep nam slechts 6 procent de moeite de ABP-site te bezoeken.

3. Wat vinden de deelnemers van de getoonde berg met geld?

Bijna 60 procent van de deelnemers geeft de pensioenpot een positief gevoel over ABP, dat anderzijds veel kritiek krijgt omdat het fonds al jaren niet indexeert en de pensioenen dreigt te moeten verlagen. ‘We doen dit om te werken aan het vertrouwen in het fonds’, zegt Iking. ‘Het is ook een manier om misvattingen te bestrijden. Sommige deelnemers denken dat er bij hun pensionering geen cent meer voor ze is. Die pensioenpot laat zien dat er geld voor ze is gereserveerd.’ Een reactie luidde: ‘Geen idee dat voor mij zoveel pensioen is opgebouwd door ABP.’

4. Hoe is het mogelijk dat die deelnemers zo tevreden zijn als ze aan de andere kant een verlaging boven het hoofd hangt?

De pensioenpot is onder de aandacht gebracht van de deelnemers voordat sprake was van een kortingsdreiging. Aan de pensioenpot kun je verder niet zien of je pensioenuitkering eventueel wordt verlaagd. De bedoeling van dit beeld is de deelnemer te prikkelen zich verder te informeren.

Niet alle deelnemers reageren bovendien positief op de pensioenpot. Een op de tien is ontevreden over de getoonde geldberg. Er zijn immers ook de deelnemers die het fonds verwijten dat de pensioenen al jaren zijn bevroren. ‘Terwijl de pot vol zit, wordt er niet geïndexeerd’, luidt een van de reacties.

5. Wie gluren er het meest in de pensioenpot?

ABP-deelnemers die hun pensioenpot en andere informatie daadwerkelijk bestuderen, zijn ouder dan gemiddeld. Verder zijn het vaker mannen, hebben ze gemiddeld een hoger inkomen en werken ze voltijds. Dit zijn deelnemers die sowieso het makkelijkst te bereiken zijn. ABP meldt dat de pensioenpot ook tot de verbeelding spreekt van vrouwen en jongeren. Doorgaans tonen bijvoorbeeld vrouwen die in deeltijd werken, bijvoorbeeld in het basisonderwijs, weinig interesse in pensioenzaken. Van de deelnemers die zich nog nooit hebben verdiept in hun pensioen heeft bijna 5 procent de pot met geld online bewonderd. ‘Dat is voor die groep een behoorlijk percentage’, zegt Iking.

6. Hebben andere pensioenfondsen ook zo’n plaatje van de bergen geld die voor je is gereserveerd?

Nee, ABP is vooralsnog het enige fonds dat op deze manier inzicht geeft in je pensioen. Andere fondsen hebben al wel interesse getoond in deze vorm van communicatie. Naar verwachting gaan ook andere fondsen deze informatie aanbieden. Het nieuwe pensioenstelsel, waarbij meer nadruk ligt op de ingelegde premies, stimuleert deze ontwikkeling.

7. Wat zijn andere manieren om deelnemers inzicht in hun pensioen te bieden?

Wie Mijnpensioenoverzicht.nl bezoekt, ziet alle opgebouwde pensioenen plus de aow. Deze site waar alle pensioenfondsen informatie aan leveren, maakt sinds kort gebruik van een navigatiesymbool met een drietal pijlen. Die staan voor een optimistisch, een neutraal en een pessimistisch scenario.

‘Het opbouwen van pensioen wordt gepresenteerd als een reis. De routeplanner vertelt je waar je nu staat en waar je uit lijkt te gaan komen’, zegt Annemarie van Hekken, die het navigatiemodel heeft ontwikkeld. Volgens de communicatiedeskundige sluit het beter aan bij de beleving van deelnemers dan exacte getallen met een heleboel mitsen en maren. ‘Mensen begrijpen met deze presentatie dat het kan tegenzitten en kan meevallen. Tegelijkertijd zien ze dat er voortgang in zit, dat ze onderweg zijn. Dat is iets positiefs.’

De verwachting is dat de reismetafoor ertoe leidt dat deelnemers tegenvallers eerder accepteren. ‘Vroeger legden pensioenfondsen de lat hoog. Een geïndexeerd pensioen was normaal. Ze vertelden er niet bij dat het ook kon tegenzitten. Daardoor voelen velen zich nu bekocht’, aldus Van Hekken.

8. De grote pot met geld ziet er verleidelijk uit. Kun je daar een deel van opnemen?

Nog niet. Maar onderdeel van het deze zomer gesloten pensioenakkoord is dat het mogelijk wordt 10 procent van je pensioenvermogen eenmalig op te nemen bij pensionering. Wanneer dat daadwerkelijk mag, is nog niet duidelijk. Dat zal nog wel een paar jaar duren. Een deelnemer met vijf ton pensioenkapitaal mag dan eenmalig maximaal 50 duizend euro opnemen. Bedenk wel dat het geld is waarover inkomstenbelasting moet worden betaald. Bij een flink bedrag kom je al snel in de hoogste belastingschijf.

9. Krijgen gepensioneerden ook te zien hoeveel er in hun pensioenpot zit?

Nee, volgens ABP heeft die informatie weinig meerwaarde voor hen. Ze ontvangen al maandelijks een levenslange pensioenuitkering. Of er wel genoeg geld voor ze is gereserveerd, is niet aan de orde. Ze maken zich meer zorgen over niet indexeren en dreigende verlagingen. Daarover geeft de pensioenpot geen informatie. Gepensioneerden krijgen onder meer mails en brieven over die onderwerpen.

10. Op het plaatje zie ik de pensioenpot gestaag stijgen. Hoe kan dat? De waarde van beleggingen kan toch ook dalen?

De pensioenpot die nu is geïntroduceerd, is een vooruitblik. Het startpunt is de situatie in 2018. De rest is een aanname over de stijging van het vermogen en het rendement, zoals ook in het Uniform Pensioenoverzicht dat pensioenfondsen jaarlijks verstrekken. Over een paar jaar is het mogelijk terug te kijken naar het verleden, dan is te zien dat het werkelijke afgelegde pad grillig is. Dan zien deelnemers hoe jaren met goede rendementen worden afgewisseld met slechtere jaren. Vorig jaar was voor pensioenfondsen bijvoorbeeld een slecht jaar. De meeste leden een paar procent verlies op hun beleggingen. Het gemiddelde rendement van ABP over de afgelopen jaren was 7 procent. Het fonds rekent voor de toekomst met een lager rendement van 5 procent.

Wie de grilligheden wil ontdekken, moet waarschijnlijk een vergrootglas ter hand nemen. Omdat het een grafiek is over tientallen jaren zijn schommelingen met het blote oog nauwelijks waarneembaar.