Gedeputeerde Friesland: ‘We nemen een time-out, maar dat betekent niet dat boeren baas zijn’

Johannes Kramer weet wat zijn collega-gedeputeerden in andere provincies maandag te wachten staat. Vrijdag al werd het provinciehuis van Friesland bestormd door honderden boeren op trekkers, uit onvrede over de afspraken tussen provincies om de uitstoot van stikstof te verminderen. Het centrum van Leeuwarden was urenlang onbereikbaar.

Belangrijkste twistpunt: de zogenoemde ‘latente ruimte’. Boeren die volgens hun vergunning meer dieren zouden mogen houden dan zij momenteel doen, en ook nog geen stallen voor uitbreiding hebben laten bouwen, worden ‘afgeroomd’.

‘Nederland zit sinds de uitspraak van de Raad van State op slot. Ook voor stikstofreducerende maatregelen kunnen we geen vergunningen verlenen’, zegt Kramer, gedeputeerde namens de Fryske Nasjonale Partij. ‘Met deze regels wilden we de deur weer op een kier zetten.’

De regels over het ‘intern salderen’ en ‘afromen’ van stikstofruimte werden vorige week dinsdag gemaakt met alle provincies in het Interprovinciaal Overleg (IPO). Het Rijk is verantwoordelijk voor natuurbescherming, maar de provincies verlenen de vergunningen.

De maatregel werd geopperd in het advies van de commissie-Remkes. De nieuwe spelregels zijn ook bedoeld om ruimte voor de boeren te creëren, zegt Kramer. Veel bedrijven die geen nieuwe vergunning kunnen krijgen zijn nu kwetsbaar voor handhaving. ‘Door ongebruikte ruimte van de een over te dragen geef je anderen wat lucht. Dat is ook een stukje solidariteit.’

Maar die uitleg kwam totaal niet over, merkte Kramer vrijdag. Het beeld ontstond dat alle boeren afgeroomd zouden worden, ook die met een vergunning. ‘Heel veel boeren zeiden: er wordt ons weer iets afgepakt. Er zit nog veel woede vanwege de fosfaatrechten, toen veel boeren ook gedwongen dieren moesten inleveren. ‘Nu pakken ze ons weer’, was het sentiment.’

De boeren vinden bovendien dat de provincies verder gaan dan de minister. Die wil ook laten afromen, maar neemt als uitgangspunt de stalcapaciteit. De provincies kijken naar het aantal dieren. Daartussen zit licht, zegt Kramer. ‘Er is vorige week koortsachtig overleg geweest. Met de minister, met het ministerie, met LTO. In de heen-en-weer-schrijverij zijn we, zoals ik het beleef, elkaar even kwijtgeraakt.’

De Friese provinciebestuurder ging overstag, binnen een paar uur. Hij trok zijn handtekening onder de provinciale afspraken terug. Er komt een time-out, zegt hij, om tot nieuwe afspraken te komen – in samenspraak met de boeren. ‘Door de knieën gegaan? Slappe rug? Dat soort aantijgingen moet je als bestuurder van je laten afglijden. Als zoveel boeren zo boos zij, moet je erkennen dat je een afslag gemist hebt.’

Had u dit echt niet kunnen zien aankomen?

‘Natuurlijk weet je dat afromen gevoelig ligt. Maar er was zoveel overleg geweest. Ik dacht dat LTO binnenboord was. Maar toen ontstond de discrepantie tussen de brief van de minister en de afspraken die de provincies gemaakt hadden. LTO stelde donderdagavond een ultimatum: de afspraken moesten van tafel. De minister zei vrijdagochtend in de Tweede Kamer dat ze provincies ging terugfluiten. In de loop van de ochtend kreeg ik zelf appjes van vrienden en boeren: ‘Kijk uit Johannes, ze komen eraan’. Maar het was zo massaal dat het mij alsnog verraste.

‘Het was redelijk chaotisch, maar op straat heb ik met boeren gesproken. Toen werd mij al vrij snel duidelijk dat er zoveel woede was dat mijn uitleg niet overkwam. Ik heb overlegd met het college en met andere provincies. Ik dacht: ik kan nu wel doordrukken, maar we hebben de boeren straks nog veel harder nodig. Als we bedrijven moeten opkopen, bij het halen van de klimaatdoelen, bij natuurbeheer. Ik realiseerde me: ik kan nu beter de angel eruit halen.

‘Bestuurlijk is het niet fraai, terugkomen op afspraken onder druk van protest. Maar ik wil in gesprek blijven. Let wel: ik heb duidelijk gezegd dat we een stikstofprobleem hebben. Veel boeren ontkennen dat. Ze mopperen op het RIVM en vinden Nederland roomser dan de paus. Maar er is een stikstofprobleem dat we samen moeten oplossen. En dat gaat pijn doen.’

Toch is nu het beeld: Friesland zwicht voor boze boeren.

‘Zo kun je het zien. Ik zie het anders: wij hebben geluisterd en ingezien dat doorzetten contraproductief zou zijn. Boeren hebben geen cadeautje gekregen. We nemen even de tijd. Maatregelen blijven onvermijdelijk. We gaan niet iedereen overtuigen, maar wel een redelijk gesprek voeren. Ik vind dat de boeren wel een punt hebben als het over de gebrekkige communicatie gaat. Als je iets afneemt, moet je het goed uitleggen. Maar dat boeren in moeten leveren, staat nog steeds als een paal boven water.’

U schiep wel een precedent en zet uw collega’s die maandag hun provinciehuizen belegerd zien wel voor het blok. De boeren denken dat er iets te halen valt.

‘Dat is vervelend, dat zie ik ook in. Maar ik heb niet veroorzaakt dat er licht ontstond tussen de Kamerbrief en provinciale afspraken. Ik begrijp dat collega’s niet blij met ons zijn. Ik geef ook geen adviezen; elke bestuurder maakt zijn eigen afwegingen. Wij nemen een time-out. Ja, de landbouw staat voor een grote uitdaging, om het positief te formuleren. Die moeten we samen aangaan. Als we de boeren tegen ons in het harnas jagen, lukt dat niet. Zeker niet in een boerenprovincie als Friesland. Maar ik benadruk: dat we openstaan voor het gesprek, betekent niet dat boeren baas zijn.’