Hoe het verkeer veiliger wordt? We moeten weer bang worden voor de politie
Door elektronische controles en papieren boetes die per post worden bezorgd, heeft de automobilist geen ontzag meer voor de verkeersregels. De Nederlandse wegen worden er onveiliger door. De oplossing? Verkeerspolitie waarvoor iedereen een beetje bang is.
Hij moet zelf goed uitkijken, want verkeerspsycholoog Gerard Tentoolen observeert op het moment van dit gesprek een gevaarlijke weg op een dijk. Maar tussen het langsrazende verkeer wil hij zeker een reactie kwijt op het rapport met de conclusie dat de verkeersveiligheid omhoog moet door betere handhaving. Tentoolen formuleert het zelfs sterker: “Het verkeer is een jungle geworden, waarin hogere straffen niet helpen, zolang de pakkans niet wordt vergroot”.
Het SWOV, het nationale instituut voor wetenschappelijk onderzoek naar verkeersveiligheid, onderzocht hoe de aanpak van de verkeershandhaving op Nederlandse autosnelwegen kan worden verbeterd. Dat is hard nodig, want het aantal incidenten is in vijf jaar verdubbeld.
Dat is geen nieuwe ontwikkeling. De ETSC, de Europese raad voor verkeersveiligheid, waarschuwde vorige maand al dat Nederland door minder aandacht en geld voor verkeersveiligheid nu één van de drie landen is waar het aantal verkeersdoden sinds 2010 is gestegen. Nederland zakte in acht jaar tijd van de vierde naar de elfde plaats op de Europese lijst. Landen als Ierland, Duitsland en Spanje zijn Nederland voorbijgestreefd. Daar vielen vorig jaar in verhouding tot het aantal inwoners minder verkeersdoden. Terwijl in Nederland meer verkeersdoden vallen dan in 2010, wist een land als Noorwegen het aantal doden op de weg in dezelfde periode te halveren.
‘We vertonen ook hufterig gedrag’
Als oorzaken van de Nederlandse onveiligheid worden te hoge snelheden genoemd, alcohol- en drugsgebruik én de afleiding door elektronische apparatuur. Automobilisten blijven handmatig telefoneren, appen of het nieuws checken op de telefoon.
Volgens het rapport van de SWOV kan de verkeersveiligheid verbeterd worden door veel gerichter en dus efficiënter het verkeer met camera’s te controleren. Volgens Tentoolen is dat maar de helft van het verhaal. “Natuurlijk klopt de analyse dat we te gehaast zijn, dat we de ander geen voorrang gunnen, en dat we in het verkeer vooral met andere dingen bezig zijn. We vertonen ook hufterig gedrag. Een meisje van veertien jaar werd onlangs aangereden, omdat iemand naar zijn visplekje moest.”
De vraag is volgens hem vooral hoe de overheid daarop reageert. “We hebben momenteel twee camera’s die het gebruik van de mobiele telefoon in de auto kunnen vastleggen. Ik herhaal: twéé. Daarmee sla je nog geen deuk in een pakje boter. In zijn algemeenheid moet de omvang van de handhaving enorm worden uitgebreid.”
Tentoolen denkt daarbij niet alleen aan uitbreiding van het aantal camera’s. Juist de fysieke controle moet geïntensiveerd. Hij denkt met enige weemoed terug aan de tijd van de ‘witte muizen’, open Porsches met gehelmd personeel van de Rijkspolitie, die nadrukkelijk op de snelwegen surveilleerden en streng bij iedereen naar binnen keken. “We waren allemaal doodsbenauwd voor die mannen. Dat gevoel moet terug. Nu hebben veel mensen het gevoel dat ze kunnen doen wat ze willen op de snelweg: geen haan die er naar kraait. Daar moeten we zo snel mogelijk vanaf.”
Niet alleen door de pakkans te vergroten, maar ook door de reactie te verzwaren. “Nu registreert een camera de overtreding en volgt een boete per post. Wat nodig is, is dat mensen aan de kant worden gezet, een preek krijgen en dat de zwaarste gevallen geen boete krijgen, maar hun rijbewijs moeten inleveren. Dat doet pas echt pijn.” En dat moet volgens Tentoolen gebeuren op zo’n schaal dat automobilisten voortdurend het gevoel hebben dat dit ook hen kan overkomen.
‘Op dit moment lijken de overtreders de baas’
Volgens Rob Stomphorst van Veilig Verkeer Nederland (VVN) is de boodschap natuurlijk moeilijk, nu korpschef Erik Akerboom van de Nationale Politie klaagt over krapte in zijn organisatie, maar hij is het met Tentoolen eens dat de handhaving veel zichtbaarder en persoonlijk moet, en de consequenties beter voelbaar. “Op dit moment lijken de overtreders de baas, de overheid is veel te lief.”
Stomphorst verwijst nog even naar 1932, toen vrijwilligers met rode vlaggen langs de kant van de weg stonden om toen al onstuimige verkeersdeelnemers te wijzen op gevaren. Die vlaggen zijn inmiddels vervangen door campagnes. “Los van de reactie van de politie is vooral de actie van de automobilisten zelf ontzettend belangrijk. In onze campagne ‘Meedoen is makkelijk’ wijzen we hen erop dat met het omdoen van een gordel, het loslaten van het gaspedaal en het niet-appen de Nederlandse weg een stuk veiliger wordt.”
Er zijn verkeersdeelnemers die daar lak aan hebben, beseft Stomphorst. “Het ontzag voor de politie moet terug, door die pakkans te vergroten en ingrijpender sancties. Naast de zichtbare politie is het misschien tijd voor de inzet van meer undercover teams.” Hij bedoelt zoiets als de witte muizen van verkeerspsycholoog Tentoolen, alleen deze zie je niet aankomen.
Lees ook:Waarom we beter overal honderd kilometer per uur kunnen rijden
Maximaal honderd kilometer per uur rijden op alle snelwegen heeft nauwelijks effect op het stikstofprobleem, schreef Trouw onlangs. Er zijn andere, goede argumenten om de snelheidslimiet te verlagen.