Waarom de levensverwachting in het VK plotseling daalt
De gemiddelde levensverwachting in het Verenigd Koninkrijk loopt terug, en op weinig plekken is dat zo pijnlijk zichtbaar als in Hartlepool. Er wordt gemopperd dat jaren van bezuinigingen de boosdoener zijn.
Britten leven niet meer zo lang als vroeger, vraag het Callum Hills maar. Zijn vader stierf vorig jaar op z’n 52ste aan een hartaanval. Callum vond hem midden in de nacht op de vloer en kan dat beeld maar niet kwijtraken. “Ik blijf hem in mijn dromen zien,” aldus de voorkomende en welbespraakte 23-jarige.
In Groot-Brittannië is bijna alle aandacht gericht op het tumult rond de brexit en de voorspellingen over mogelijke chaos, voedseltekorten en een recessie als het land de Europese Unie zou verlaten zonder een ‘deal’. Zo ontsnappen treurigstemmende ontwikkelingen buiten Westminster aan de aandacht. Want voor de eerste keer in de moderne geschiedenis stokt de levensverwachting, na jaren vooruit te zijn gegaan.
Van 2015 tot 2017 konden mannen erop rekenen 79,2 jaar te worden, en vrouwen 82,9 jaar. In West-Europa zakt Groot-Brittannië een paar plaatsen.
In 1841 lag de levensverwachting rond de 40 voor mannen en 42 voor vrouwen. Gaandeweg boekte Groot-Brittannië indrukwekkende vooruitgang op het gebied van kindersterfte, hygiëne, voeding en medische zorg. In het recente verleden stegen die cijfers over het algemeen met ongeveer drie jaar per decennium.
Die tijd is voorbij.
2010 vormde een kernpunt
Het overmatig drank- en drugsgebruik, ongezond voedsel, zwaarlijvigheid, roken en gebrek aan beweging hebben hun tol geëist. De risico’s op kanker, hart- en vaatziekten en diabetes zijn navenant gestegen.
Daarin speelt de bezuinigingspolitiek van de regering een rol, beweren deskundigen.
De bezuinigingen begonnen na de financiële crisis van 2008, toen de overheid minder ging besteden aan sociale uitgaven, vervoer en andere zaken die de negatieve ontwikkelingen hadden kunnen tegengaan.
De politieke chaos rond de brexit heeft zeker niet geholpen om de stijgende problemen aan te pakken. Volgens de onderzoekers van het King’s Fund, dat zich richt op gezondheidszorg, was de neerwaartse levensverwachting al geruime tijd aan de gang. ‘Maar 2010 vormde een keerpunt,’ aldus de experts in een rapport. Het constateert dat de sterftecijfers in de eerste maanden van 2018 hoger waren dan in elk kwartaal sinds 2009.
NHS onder vuur
Hartlepool, ooit een trotse haven- en industriestad in het noordoosten van Engeland, kent een van de scherpste dalingen in levensverwachting. Het heeft de op één na hoogste percentage beroertes in de regio, het aantal drugsdoden is recentelijk verdrievoudigd en het aantal rokers ligt ver boven het landelijk gemiddelde. De statistieken over doden als gevolg van kanker, cardiovasculaire, lever- en ademhalingsstoornissen zijn zorgwekkend.
In Hartlepool was tussen 2015 tot 2017 de gemiddelde levensverwachting voor mannen 76 jaar en één maand. Ofwel 18 maanden minder dan tussen 2011 en 2013. Voor vrouwen is de leeftijd van 81 jaar en 4 maanden volgens de laatste statistieken iets gestegen. Dat is echter minder dan tussen 2011 en 2013 of tussen 2013 en 2015. In de armste buurten van de stad eindigen sommige levens erg vroeg.
Dominee Gemma Sampson van de St. Aidan’s kerk vertelt dat twee regelmatige bezoekers van de in 2017 geopende kerkelijke voedselbank zijn overleden. Een van hen was een 56-jarige man die zes dagen dood in zijn flat had gelegen voordat iemand het merkte. De andere was een dakloze vrouw van 43 die vaak op parkeerplaatsen sliep.
Dat zijn extreme gevallen, maar de bredere trend heeft twijfel gezaaid over het functioneren van een geliefde Britse instelling, de National Health Service. De NHS besteedt volgens critici te veel tijd en geld aan acute zorgverlening. Dat terwijl de aandacht zou moeten verschuiven naar preventieve maatregelen, geestelijke gezondheidszorg en onderzoek in een vroeg stadium naar kanker en andere ziektes.
Volgens Michael Marmot, hoogleraar epidemiologie aan University College London, moet ook veel meer worden gedaan aan de bestrijding van zaken als obesitas, roken en drank- en drugsgebruik.
Het keerpunt in de doodsoorzakenstatistieken in 2010 viel samen met de nasleep van de financiële crisis, toen Groot-Brittannië de overheidsuitgaven aan banden legde. Danny Dorling, hoogleraar geografie aan de Universiteit van Oxford, vindt het niet gemakkelijk wetenschappelijk een verband te bewijzen tussen de bezuinigingen en de stijgende sterftecijfers.
Maar hij gelooft stellig dat zo’n verband bestaat, net als Labour-parlementariër Mike Hill, die Hartlepool vertegenwoordigt in het Lagerhuis. De stad heeft een vijfde deel van zijn begroting van 100 miljoen pond, ruim 110 miljoen euro, moeten schrappen, en ongeveer 500 ambtenaren ontslagen.
Minder dan de helft van de ongeveer 92.000 inwoners eet de aanbevolen porties groente en fruit, waarmee het op de laagste plaatsen in Engeland staat. Fast food is daarentegen uiterst populair, zoals de ‘parmo’: gefrituurde kip in bechamelsaus en Parmezaanse kaas, goed voor zo’n 2000 calorieeen. Wanneer mensen het moeilijk hebben, bieden goedkope drank of drugs vaak een tijdelijke ontsnapping die volgens professor Marmot kan leiden tot ‘dood door wanhoop’.
Ian Jennings (47) komt vaak in het hulp- en adviesbureau van de Baptistenkerk aan Oxford Road in Hartlepool. Jennings gebruikt geen drugs, maar weet wat ze kunnen aanrichten. Hij groeide op in een ooit nette straat waar hij nog steeds woont, maar nu zijn sommige huizen dichtgetimmerd en heeft hij mannen zien rondlopen met machetes.
Jennings herinnert zich dat hij als kind verse groenten at uit de tuin van zijn vader. “Ik probeer gezonder te leven, ik weet dat ik te zwaar ben,” zegt hij. “Mensen die niet genoeg geld hebben voor behoorlijk eten, gaan fish and chips of kebab halen.”
Depressief in een isolement
Geograaf Dorling oppert dat bezuinigingen op sociale uitgaven – zelfs op de dienstregeling van stads- of streekbussen – ook gevolgen kunnen hebben voor iemands levensverwachting. Oudere mensen kunnen erdoor in een isolement raken en depressief worden.
Dorling: “Wanneer mensen geen bezoek meer krijgen, geven ze het vaak op. De koopkracht van de lonen is in ons land zo sterk gedaald, dat mensen aarzelen om dure treinkaartjes te kopen of benzine te tanken voor bezoeken aan oudere familieleden.” De bezuinigingen troffen ook jongeren.
Toch kent Hartlepool nog een sterke gemeenschapszin, merkte Callum Hills. Hij was diep onder de indruk toen stadgenoten meer dan 2000 pond inzamelden voor de begrafenis van zijn vader. Hills oogt fit, loopt hard en heeft een baan als jeugdwerker. Toch is onlangs een tante ook veel te jong, op haar 40ste, overleden. Callum denkt dat hij beter uit Hartlepool weg kan gaan: “Ik moet wel, want ik wil ouder worden dan 50.”
® The New York Times
Vertaling René ter Steege