Terug naar de krant

Opeens durven Egyptenaren te tonen dat ze genoeg hebben van Sisi

Leeslijst achtergrond

Jonge Egyptenaren wagen zich voor het eerst aan demonstraties tegen de autoritaire leider Sisi. Is het de kiem van een opstand als die tegen Mubarak in 2011?

Leeslijst

Egypte houdt de adem in nadat vrijdagavond op het Tahrirplein in Caïro opnieuw de slogan klonk waarmee in 2011 president Hosni Mubarak ten val werd gebracht: „Het volk wil de val van het regime!”

Ook in andere Egyptische steden gingen mensen de straat op om te protesteren tegen het bewind van de huidige president, Abdel Fattah al-Sisi. De protesten waren klein – het gaat om honderden demonstranten – maar ze zijn opmerkelijk in een land dat al jaren met ijzeren hand wordt geregeerd, en waar pogingen om te betogen doorgaans hard de kop in worden gedrukt.

De protesten ontstonden na een oproep van de aannemer en acteur Mohamed Ali, die sinds twee weken video’s online zet waarin hij Sisi beschuldigt van corruptie en waarin hij plannen maakt voor een ‘revolutie’. Ali vroeg Egyptenaren op vrijdagavond rond negenen, net na een belangrijke voetbalwedstrijd, één uur lang de straat op te gaan om de „wereld te laten zien” dat ze genoeg hebben van Sisi.

Tahrirplein

Vrijdag overdag bleef het op en rond het Tahrirplein in Caïro, in 2011 het epicentrum van de opstand tegen Mubarak, redelijk rustig. Slechts een iets verhoogde politie-inzet was zichtbaar. Ook waren straatcafés in centraal Caïro gesloten, wat vaker gebeurt als de overheid onrust wil voorkomen. Op sociale media kreeg de oproep tot betogen veel bijval. Maar veel waarnemers dachten dat de grote risico's – op betogen zonder toelating staat in Egypte drie jaar gevangenisstraf – mensen ervan zouden weerhouden om ook daadwerkelijk de straat op te gaan.

Naarmate de avond vorderde nam de spanning op straat toe. Op veel plekken in centraal Caïro stonden nu voertuigen van de oproerpolitie en de militaire politie, omringd door mannen met walkietalkies (ogenschijnlijk agenten in burger), politiebusjes met zwaaiende sirenes reden constant kriskras door de stad, en mensen werden gecontroleerd op het Tahrirplein. Groepjes jonge jongens, hooguit twintig en daarmee op het oog te jong om in 2011 actief deel te hebben genomen aan de Arabische Lente, liepen met gespannen gezichten in de richting van het plein.

Om kwart voor tien vond een van de eerste protesten plaats. Maximaal honderd jongeren schreeuwden om de val van het regime in een zijstraat van het Tahrirplein. Een paar ogenblikken later stoven ze uiteen, op de vlucht voor de politie. Gedurende de avond bleef het onrustig in en rond centraal Caïro, en ontstonden dergelijke kleine protesten op verschillende plekken, ook op het Tahrirplein zelf. Autobestuurders toeterden mee met de demonstranten en schreeuwden ‘Vertrek’ uit hun ramen. Tegen middernacht begon de politie de samenscholingen in het centrum van Caïro uiteen te drijven met traangas, rond 01.00 uur was het daar uitgestorven.

Tientallen arrestaties

Lokale en internationale media berichtten dat in andere steden ook protesten plaatsvonden, zoals in Alexandrië, Suez, Mahalla, Mansoura, maar hoe groot deze precies waren was moeilijk te verifiëren. Egyptische advocaten en mensenrechtenverenigingen schatten dat vrijdagavond in heel het land honderden mensen zijn gearresteerd. Over hun lot is nog niets bekend. Sisi zelf is in New York om de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties bij te wonen.

De oproepen tot protest en de corruptiebeschuldigingen van Ali vinden bij Egyptenaren weerklank omdat zij jaren van economische tegenspoed voor de kiezen hebben gekregen. In ruil voor een lening van het IMF van 12 miljard dollar in november 2016, voerde het Sisi-regime een serie pittige bezuinigingsmaatregelen door. Subsidies op brandstof en elektriciteit werden geleidelijk afgebouwd. Ook werd de munt gedevalueerd.

De inflatie schoot omhoog en de koopkracht van de meeste Egyptenaren ging hard achteruit. In juli dit jaar maakte het Egyptische bureau voor statistiek bekend dat in 2018 32,5 procent van de bevolking in armoede leefde, een stijging ten opzichte van de 27.8 procent in 2015. Dit terwijl Egypte ook nog een lagere armoedegrens hanteert dan de mondiale standaard van de Wereldbank. Een doel van de bezuinigingen was het stimuleren van de private sector om zo banen te creëren, maar juist die private sector blijft sukkelen. Waarnemers zoeken de oorzaak bij de groeiende economische rol van het leger, dat private partijen de markt uit zou concurreren.

Ook op zaterdag waren er demonstraties. Dit maal waren de veiligheidsmaatregelen een stuk strakker. Er was nog meer politie op het Tahrirplein, mensen werden er staande gehouden en gecontroleerd door agenten in burger. In CaÏro bleef het rustig, maar in Suez waren er zaterdag opnieuw protesten. Volgens het Franse persbureau AFP raakten demonstranten daar slaags met de politie.

YouTuber Ali vierde de protesten als overwinning. „Goedenavond vrije mensen,” zei hij in een video waarin hij Egyptenaren met tranen in zijn ogen bedankte. In een tweede video riep hij de minister van defensie, Mohamed Zaki, op Sisi te arresteren, en zei hij dat hij aanstaande vrijdag terug wil keren vanuit zijn woonplaats Spanje naar Egypte.

Het is opvallend hoe professioneel en planmatig de video's van Ali zijn geworden. In zijn laatste video, geplaatst op zaterdagavond, geeft hij in simpele bewoordingen en sprekend in vrij plat Egyptisch dialect, uitleg over wat volgens hem de rol van de president, regering, politie en leger moet zijn. „De president is een werknemer van het volk en de staat. De staat heeft een structuur en de president dient deze structuur voor een bepaalde periode en verlaat de post daarna, om plaats te maken voor een volgende werknemer.” Ook komt hij alvast met een plan voor als Sisi opstapt. In elke provincie moeten 50 mensen worden gekozen die samen de nieuwe staatsstructuur vorm gaan geven, aldus Ali.

In het huidige politieke klimaat zou terugkeer van Ali naar Egypte zeker direct zijn arrestatie betekenen; vandaar dat er in activistenkringen stevig wordt gespeculeerd of Ali wellicht steun geniet binnen de veiligheidsdiensten of het leger.

„Hoe dan ook, de protesten zijn echt en komen voort uit een hunkering naar verandering,” zegt activist Gigi Ibrahim, een bekend gezicht van de revolutie in 2011. „Verandering is positief, want het is een mogelijkheid iets van politieke ruimte en rechten terug te winnen. Maar gaat het lukken? ” vraagt Ibrahim zich af.

Andere Egyptenaren zien weinig heil in de protesten. Magdy, uitbater van een wat luxere koffiezaak op zo'n tweehonderd meter van Tahrirplein, is er bijvoorbeeld niet gelukkig mee. Hij snapt dat de economische omstandigheden voor veel Egyptenaren zwaar zijn, maar nieuwe protesten zullen alleen maar een negatief effect hebben, denkt hij, zeker nu het toerisme in Egypte juist weer aan het aantrekken is.

„Na elke revolutie gaat het minder goed met Egypte”, zegt Magdy. „Mensen moeten geduld hebben. Een president moet de tijd krijgen om goed te worden in zijn rol. Een nieuwe president zou weer opnieuw moeten beginnen.”

Met medewerking van Gert Van Langendonck. Dit artikel is zondag om 13.20 uitgebreid en geactualiseerd met de protesten van zaterdagavond.

Correctie (23 september, 2019): aanvankelijk stond vermeld dat Egypte 12 miljoen dollar leende van het IMF, maar het was een lening van 12 miljard dollar. Hierboven is dit aangepast.

Lees ook dit artikel over de opmerkelijke invloed
Een screenshot uit een Youtube-video van Mohamed Ali.
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC Handelsblad van 23 september 2019.

Mail de redactie

Ziet u een taalfout of een feitelijke onjuistheid?

U kunt ons met dit formulier daarover informeren, dat stellen wij zeer op prijs. Berichten over andere zaken dan taalfouten of feitelijke onjuistheden worden niet gelezen.

Maximaal 120 woorden a.u.b.
Vul je naam in