Direct naar artikelinhoud
ReportageMoord Derk Wiersum

‘We dreigen niet, we doen’ – Is de advocaat nu vogelvrij?

Geweld en bedreigingen zijn geen unicum in de advocatuur. Maar de moord op Derk Wiersum hakt er diep in. ‘Advocaten, officieren, rechters: ze gaan allemaal minder onbevangen te werk dan tot voor kort.’

en
Tijdens de vergadering van de Orde van Advocaten in Utrecht wordt donderdag een minuut stilte gehouden voor doodgeschoten advocaat Derk Wiersum.Beeld Foto ANP

Het was twee jaar geleden toen strafrechtadvocaat Vito Shukrula om één uur ’s nachts uit het raam keek. Voor zijn huis stonden jonge crimineeltjes. Wat ze wilden, wist hij al: ze waren al eerder op dreigende toon bij hem gekomen. ‘Ze wilden dat mijn cliënt zou bekennen in een zaak die draaide om wapens en drugs. Als hij zou bekennen, zou de rest van de criminele organisatie buiten beeld blijven.’

Wilt u dit verhaal liever beluisteren? Hieronder staat de door Blendle voorgelezen versie.

Twee nachten verbleef Shukrula in een hotel. Want een cliënt dwingen tot een bekentenis, dat wilde hij niet. ‘Maar de volgende dag had ik huilende kantoorgenoten aan de lijn. Ze waren in blinde paniek. Die criminelen waren met hun BMW’s en Vespa’s ook op ons kantoor geweest. Ik was er op dat moment niet. ‘We dreigen niet, we doen’, zeiden ze. Ze wilden dat ik mijn cliënt zou doorverwijzen naar een andere advocaat, eentje die hem wel zou aansporen om te bekennen.’ Op aandringen van zijn bezorgde collega’s legde Shukrula de zaak neer.

Geweld en bedreiging zijn niet nieuw in de advocatuur. Maar moorden op advocaten, zoals die van woensdag op Derk Wiersum, zijn wel uitzonderlijk. In 2005 werd de 36-jarige Evert Hingst geliquideerd, hij was raadsman van crimineel John Mieremet en werd zelf ook in verband gebracht met misdrijven. Een jaar eerder werd de 32-jarige echtscheidingsadvocaat Machiel Pul doodgestoken door de zoon van een van zijn cliënten.

Colombia aan de Amstel

De moord van deze week raakt de beroepsgroep extra hard: justitie houdt serieus rekening met het scenario dat Wiersum werd geliquideerd omdat hij kroongetuige Nabil B. bijstond in het proces tegen de ‘moordmachine’ van cocaïnemiljonair Ridouan T. En daarmee is deze moord ook een aanslag op de rechtsstaat.

Voelen advocaten zich door de moord op Wiersum vogelvrij? ‘Ik kon het woensdag niet geloven. Worden we Colombia aan de Amstel?’, zegt Shukrula. ‘Derk Wiersum was geen Hingst met Ferrari’s. Hij was een pro-deo-advocaat die gewoon ’s ochtends op zijn fiets stapte.’

Donderdag kwamen ruim tweehonderd strafrechtadvocaten bijeen in het Van der Valkhotel in Breukelen om hun vermoorde collega te herdenken. Velen waren er kapot van. ‘De meesten denken weleens aan het gevaar dat je in ons vak kunt lopen’, zegt Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten. ‘Maar een moord had ik niet verwacht. Ik dacht altijd: zover zal het hier niet komen.’

Harde wereld

Uit een enquête die het Advocatenblad in 2016 hield onder 681 advocaten, bleek dat 74 procent van de advocaten weleens te maken heeft gehad met geweld en bedreiging. In bijna 85 procent van de gevallen ging het om verbaal geweld, 23 procent kreeg te maken met fysiek geweld. Ze werden bespuugd, geduwd en soms zelfs geslagen. Toch deed slechts eenvijfde van de gedupeerde advocaten aangifte, aldus het Advocatenblad.

‘Ik denk dat veel advocaten dergelijke incidenten als part of the job zien’, zegt Hans Boutellier, wetenschappelijk directeur van het Verwey Jonker Instituut. ‘Het is een hardere wereld waarin ze zich begeven en dan lijkt zo’n uitspatting erbij te horen.’

Zo deed ook Shukrula geen aangifte twee jaar geleden. ‘Het OM had over de tap gehoord dat de criminelen mij onder druk hadden gezet.’ Een uitnodiging van de officier van justitie om hierover te praten, sloeg hij echter af. ‘Dat kan niet, dan kan je je toga net zo goed aan de wilgen hangen. Als strafrechtadvocaat kan ik niet met justitie praten.’

Mensen leggen bloemen op de plek waar strafrechtadvocaat Derk Wiersum is doodgeschoten.Beeld Guus Dubbelman / de Volkskrant

Zijn confrère Peter Plasman deed wél aangifte. Aanleiding was een verontrustend telefoontje dat zijn kantoor ontving naar aanleiding van een strafzaak: ‘Als Plasman deze zaak niet binnen drie dagen laat vallen, is hij dood’, klonk het onderkoeld. ‘Doodsbedreigingen zijn min of meer standaard geworden als ik een zaak doe die het grote publiek niet aanstaat.’ Ze nemen toe, denkt Plasman. ‘De omgang in de hele samenleving wordt ruwer, misschien onder invloed van sociale media waardoor het gebruikelijker wordt om elkaar dingen toe te wensen en te bedreigen.’

Ook Boutellier ziet een verruwing; enerzijds ingegeven door de mondigere burger, maar ook doordat het strafproces is veranderd. ‘In plaats van waarheidsvinding, is het een strijdperk geworden, met het OM als crimefighter en de advocaat die het onderste uit de kan moet halen voor zijn cliënt.’ De advocaat is daardoor steeds meer een instrument. ‘Met zulke zware, rücksichtslose criminelen is het echt een heel riskant beroep geworden.’

Kort lontje

Toch is het aantal meldingen dat de Orde van Advocaten binnenkrijgt van strafbare feiten of onveilige situaties niet toegenomen, zegt de Amsterdamse vice-deken Simeon Burmeister. ‘We weten dat we omgaan met aparte types met een kort lontje. Dat is niet meteen bedreigend.’ Volgens hem komen de meeste meldingen overigens niet van strafrechtadvocaten, maar eerder van raadslieden die actief zijn in het persoons- en familierecht. ‘Ze gaan veelal over gewone cliënten die in paniek raken en dan heel gekke dingen doen.’

Volgens Plasman is de moord op Wiersum nu al een ‘geslaagde aanval op de rechtsstaat’. ‘Advocaten, officieren, rechters: ze gaan allemaal minder onbevangen te werk dan tot voor kort.’ Op de herdenkingsbijeenkomst donderdag hoorde Soeteman veel collega’s zeggen dat hun eerste gedachte was: Ik stop met dit vak. Ik wil niet in angst leven. Maar, vervolgt Soeteman, ‘hun tweede gedachte was: nee, dát mag juist niet gebeuren, want dan komen onze cliënten zonder advocaat te zitten.’

Ook Shukrula heeft weleens gedacht: waar ben ik in godsnaam mee bezig? Ben ik gekke henkie? Toch overweegt de strafrechtadvocaat niet om te stoppen. ‘Ook als morgen de moordenaar van Wiersum gepakt wordt, zou ik hem verdedigen. We zijn er juist voor dit soort mensen. Dat is het pijnlijke.’

Meer lezen

Na de liquidatie van advocaat Derk Wiersum zijn advocaten, aanklagers en rechters bezorgd om hun veiligheid. Iedereen vraagt zich af: wie is nog bereid een kroongetuige te verdedigen?

De vermoedelijke dader die een einde maakte aan het leven van advocaat Derk Wiersum, zou tussen de 16 en 20 jaar oud zijn. Piepjonge hitters zijn allang geen uitzondering meer in de Nederlandse onderwereld. 

Strijd tegen de maffia, Italië is er bekend mee. Hoe proberen de Italianen de rechtsstaat te beschermen tegen georganiseerde misdaad? 

Wat betekent de liquidatie van Wiersum voor het proces rond kroongetuige Nabil B.?‘Zonder advocaat is dit niet te doen.’