Expositie Nicolás Jaar is in één woord geestverruimend

Chapter 2WO is een werk in uitvoering. Nicolás Jaar, de Chileense kunstenaar, componist en muzikant die deze tweede tentoonstelling van Het Hem samenstelt, laat zijn presentatie groeien gedurende de looptijd. De inhoud hangt af van het onderzoek dat Jaar met zijn collectief van architecten, codeerders, biologen en andere specialisten uitvoert op het voormalige militaire terrein in Zaandam en de kogelfabriek waar het kunsten­centrum in is gevestigd.

Dat betekent niet dat er nu niets te zien is en dat u beter kunt wachten met een bezoekje. De kans bestaat dat u na een wandeling over het imponerende terrein de deur van Het Hem opent en Jaar zelf aan het werk ziet in de eerste ruimte vol synthesizers, boxen en elektronische apparatuur.

Sound environment

Elke dag maakt hij daar een sound ­environment. Het resultaat van een uurtje improviseren blijft de rest van de dag draaien en fungeert als een filter om de bezoeker te ontdoen van de indrukken die hij buiten opdeed. Een soort acclimatiseringssluis om de oren te wassen en de geest ont­vankelijk te maken voor wat komen gaat.

In de volgende ruimte werken leden van Jaars Shock Forest Group achter naaimachines en bureaus. Dan volgt het grijze paviljoen, de enige ruimte in Het Hem die voldoet aan museale conserveringseisen en dus geschikt is voor serieuze bruiklenen.

De in alles ambitieuze Jaar wilde echter een werk dat te fragiel is om te reizen. Het is de prent Angelus Novus (1920) van Paul Klee, die zijn grootste belang wellicht ontleent aan zijn eerste eigenaar, Walter Benjamin, de filosoof die beroemd is geworden met zijn ideeën over ‘het aura van het unieke kunstwerk’ en die de afgebeelde figuur beschreef als ‘de engel van de geschiedenis’.

Dwarrelend stof

Als alternatief voor dit unieke kunstwerk toont Jaar een video over zijn reis naar het Jerusalem Museum waar het in depot ligt.

Dit artistieke statement vermomd als pelgrimage is misschien interessanter voor de kunstenaar dan voor de kijker. Maar geen nood, hierna volgt het pièce de resistance: Incomprehensible Sun. Slechts vier mensen kunnen deze licht- en geluidsinstallatie tegelijk ondergaan, dus is het raadzaam van tevoren een timeslot te reserveren. Dit mag u niet missen.

Incomprehensible Sun vindt plaats in de tweehonderd meter lange schietbaan in de kelder onder het gebouw. Twee lasers aan de uiteinden trekken een dikke streep door de smalle corridor. Dwarrelend stof glinstert in het subtiel naar rood, blauw en oranje hintende licht, waardoor het solide en vast lijkt. Het is een pad. Of een balustrade.

Als vanzelf ga je die streep volgen, naar links of rechts. Het einde is afzienbaar, maar lijkt met elke stap ­verder weg te raken. Afstand en ­snelheid worden gerelativeerd, ook door ijle noten die net geen melodie vormen, om uiteindelijk te worden geëlimineerd. Er is geen vooruit of achteruit meer. Totdat plots het licht dooft en je in het pikkedonker staat. Ratelende industriegeluiden en pulserende bromtonen kaatsen heen en weer, lossen op in klankabstracties.

Enorm en intiem

De afwisseling van licht en duister, als couplet en refrein, laat de ruimte groeien en krimpen, waardoor hij tegelijkertijd enorm en intiem is. Geluid en licht beïnvloeden niet alleen de perceptie van de ruimte, maar slaan ook naar binnen, je hersenpan in. Je wordt onderdeel van de installatie, van de ruimte. In één woord: geestverruimend.

Nicolás Jaar en de Shock Forest Group: Chapter 2WO, t/m 1/12 in Het Hem.